Çin’den başlayarak tüm dünyaya yayılan koronavirüs salgını sonrası ülkeler; karantina, sokağa çıkma yasağı, hudutları kapatma, yurt içi ve dışı seyahatleri durdurma üzere sert tedbirler aldı.
Henüz aşısı bulunamayan salgının ne vakit sona ereceği ve hayatın ne vakit olağana döneceğine yönelik belirsizlikler devam ederken, hükümetler de iktisatta oluşacak keskin bir daralmanın ve işsizlik oranlarındaki süratli artışın önüne geçmek için acil durum paketlerini yürürlüğe koydu.
ACİL DURUM PAKETLERİ DEVREDE
Söz konusu paketlerde, hükümetlerin iktisadın mikro ünitesi olan bireylere yönelerek harcamaları ve talebi canlı tutacak teşvik paketi hazırlıklarına yöneldiği, gereksinim duyulan likiditenin sağlanması için gerekli önlemleri aldığı görüldü.
Bu kapsamda, konuta kapanan ve çalışamayan tüketicinin sabit masraflarını karşılaması için takviyeler, sonra da harcama yapmasının önünü açacak kredi teşvikleri paketlerde yer aldı.
Diğer taraftan, güç durumda kalan ve borçlanma maliyetlerinin artması sonrası temerrüt riskinin yükseldiği şirketlere maaş yardımı, vergi indirimi, kredi limitlerinin artırılması ve borçların ötelenmesi üzere çeşitli teşvikler sağlanırken, salgından en çok etkilendiği belirtilen turizm ve havacılık dalına yönelik de takviyeler öne çıktı.
ABD, KURTARMA PAKETİNDE GECİKİYOR
ABD Lideri Donald Trump, birinci etapta salgınla gayret için 8.3 milyar dolarlık ek bütçeyi onaylarken, 13 Mart’ta ülke genelinde “ulusal acil durum” ilan etti.
Trump, 16 Mart’ta da küçük işletmelerin salgından etkilenmemesi için esneklik sağlayan düzenlemeler ile fiyatsız test ve fiyatlı hastalık müsaadesi üzere bahisleri kapsayan bir tasarı hazırladıklarını bildirdi.
Tasarı teklifinin basına yansıyan ayrıntılarında kredi dayanağı, yetişkin bireylere 1.000 dolarlık ve çocuklara 500 dolarlık direkt çek verilmesi, işletmeler için likidite yaratma, sıhhat çalışanlarına ve koronavirüs hastalarına dayanak üzere düzenlemeler dikkati çekti.
DEMOKRATLAR VETO ETTİ
ABD Maliye Bakanı Steven Mnuchin, hazırlanan ekonomik teşvik paketi kapsamında ayrıyeten, ABD Merkez Bankası (Fed) ile ekonomiyi desteklemeye yönelik 4 trilyon dolara yakın likidite sağlanacağını da bildirdi.
Buna rağmen Cumhuriyetçilerin 2 trilyon dolarlık ekonomik teşvik paketi, Demokratlar tarafından ikinci kere veto edildi.
Öte yandan, Beyaz Saray, koronavirüs pandemisinin ABD’de seyahat talebinde sert bir düşüşe yol açması nedeniyle acil mali yardım paketi hazırlarken, büyük ABD hava yolu şirketleri, hükümetten 50 milyar dolardan fazla kurtarma talebinde bulundu, vergi indirimi istedi.
BOEING’E FİNANSAL YARDIM
Söz konusu gelişmenin akabinde Trump, ekonomik çalkantılarla karşı karşıya kalan Boeing’e finansal yardım sağlayacağını duyururken, Boeing de ABD havacılık ve uzay sanayi için 60 milyar dolarlık bir kurtarma yardımı davetinde bulundu.
Salgına ait kaygılarla New York borsasında yaşanan sert düşüş karşısında Beyaz Saray İktisat Danışmanı Larry Kudlow, ABD hükümetinin, takviyeye gereksinim duyan şirketleri kurtarmanın bir modülü olarak pay senedi durumu almayı değerlendirebileceğini söyledi.
İTALYA’DAN 25 MİLYAR EUROLUK ACİL TAKVİYE PAKETİ
Koronavirüs salgınının en makus etkilediği, hem mevt hem de hadise sayısının Çin’i geçtiği Avrupa’da, hükümetler arka arda ekonomik paket açıklıyor.
Avrupa’da koronavirüs salgınının merkez üssü pozisyonundaki İtalya’da bir yandan salgının önüne geçilmeye çalışılırken, bir yandan da ekonomiyi destekleyici tedbirler alınıyor.
İtalya Başbakanı Giuseppe Conte, salgın nedeniyle ülke iktisadını desteklemek için devreye aldıkları 25 milyar euroluk acil dayanak paketinin, aileleri, personelleri, girişimcileri koruyacağını belirtirken, hiç kimsenin yalnız bırakılmayacağı kelamını verdi.
SAĞLIK SİSTEMİNE KAYNAK AKTARILACAK
Tam olarak ayrıntıları aşikâr olmayan paket kapsamında, İtalyan sıhhat sistemine 1.15 milyar euroluk dayanak sağlanacağı, özgür meslek sahiplerine bir sefere mahsus 500 euro ödeneceği, çalışanlarını işten çıkarmaması halinde patronlara de nakit dayanağı verileceği belirtiliyor.
Ulusal basında yer alan haberlerde, kelam konusu paket kapsamında, krizden etkilenen işletmeler için kredi garantisi sağlanacağı aktarılırken, çocuklu İtalyan ailelere ve salgın sırasında acil hizmet vermeye devam eden personellere mali dayanak verileceği kaydediliyor.
FRANSA’DAN 45 MİLYAR EUROLUK TEŞVİK VE KAMULAŞTIRMA SİNYALİ
Fransa’da ise Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, salgından etkilenen şirket ve çalışanlara çok istikametli bütçe dayanağı vereceklerini açıkladı.
Fransa İktisat ve Maliye Bakanı Bruno Le Maire de teşvik paketinin 45 milyar euro büyüklüğünde olacağını aktarırken, bankaların şirketlere sağlayacağı krediler için 300 milyar euro teminat verileceğini ve Avrupa kurumlarından da 1 trilyon euro büyüklüğünde teminat sağlanacağını duyurdu.
Le Maire, ayrıyeten, salgın nedeniyle mali külfete düşecek büyük şirketlerin gerektiği takdirde kamulaştırılabileceğini ve ülkenin önde gelen sanayi şirketlerinin yok olmasına müsaade vermeyeceklerini söyledi.
ALMANYA’DAN ŞİRKETLERE 500 MİLYAR EURO
Avrupa iktisadının lokomotifi pozisyonundaki Almanya’da, hem şirketlerin hem de hanehalkının krizden etkilenmemesi için önlemler alındı.
Kriz durumundaki şirketlere yardımcı olmak için ihracat kredileri ve başka garanti programlarını genişleten Alman hükümeti, şirketlere 500 milyar euroya kadar kredi dayanağı sağlanacağını açıkladı. Öte yandan, vergi ödemelerinin ertelendiğini, kısa çalışma fiyatına ait yasanın da meclisten geçirildiğini duyurdu.
Bunlarla da yetinmeyen Almanya’nın, 600 milyar euroluk Ekonomik İstikrar Fonu’nu (WSF) devreye alması bekleniyor. Hükümetin, kelam konusu meblağın 400 milyar eurosunu şirketlerin kendilerini korumak için kullanabileceği teminatlar olarak sunacağı, 100 milyar eurosunu ise güç durumdaki Alman şirketlerinin paylarını satın almak için kullanacağı belirtiliyor. Kalan 100 milyar euroluk kısmın ise Alman Kalkınma Bankası’nın (KfW) şirketler için sunacağı likidite dayanağı olacağı lisana getiriliyor.
İNGİLTERE, 330 MİLYAR STERLİN AYIRDI
Başlangıçta toplumsal bağışıklık kazanılması için virüsün denetimli bir halde yayılması stratejisini izleyen İngiliz hükümeti, hadise sayısının süratle artması ve tenkitlerin akabinde bu siyasetinden dönmüştü.
Bu kapsamda hem ekonomik paket hem de sıhhat önlemleri açısından salgınla gayrete gecikmeli başlayan İngiltere, 330 milyar sterlin büyüklüğünde ekonomik paket açıkladı. Bu sayının, ülke ulusal gelirinin yüzde 10’undan fazlasına denk gelmesi durumun ciddiyetini ortaya koyuyor.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson, iktisadın gereksinim duyduğu her türlü takviyesi vereceklerini vurgularken, işletmelere de “Çalışanlarınızın gerisinde durun. Biz de sizin gerinizde duracağız.” bildirisini verdi.
İngiltere’de sıhhat sistemi için açıklanan 12 milyar sterlinlik takviye paketinin en az iki katına çıkartılması beklenirken, 900 bin KOBİ için mülkiyet vergileri süreksiz olarak kaldırıldı. 700 bin şirkete ise tek seferlik 3 bin sterlin ödeme yapılacağı bildirildi.
İSVİÇRE, İSPANYA VE KANADA’DA MALİ YARDIMLAR
İsviçre, koronavirüsten ziyan gören şirketler ve emekçileri desteklemek için 42 milyar İsviçre frangı fiyatında yardım paketi açıkladı. Kelam konusu paket fiyatı, İsviçre tarihinin rekoru olarak kayıtlara geçti.
Pakette, işletmelerin gelirlerinin yüzde 10’u kadar kredi çekebilmesi ve bunun 500 bin frangının çabucak ödenmesi, bankalardan çekilecek kredi ölçüsünün firma başına 20 milyon frangı aşamaması üzere ayrıntılar yer aldı.
İspanya’da ise hükümet, “ülke tarihinin en büyük seferberliği” olarak ilan ettiği toplam 200 milyar euroluk ekonomik yardım paketi açıklarken, paketin en büyük kısmını küçük ve orta ölçekli şirketlere 100 milyar euroluk likidite sağlanması oluşturdu.
FAİZSİZ TAKSİTLENDİRME
Paket kapsamında öteki hükümet taahhütlerine 17 milyar euro, sıhhat bölümüne 1 milyar euro, ülkedeki 17 özerk idareye de sıhhat hizmetlerini güçlendirmeleri için 2,8 milyar euro takviye sağlanacak. Ayrıyeten, KOBİ’lerin 6 ay boyunca vergi yükümlülükleri ertelenecek, faizsiz taksitlendirmeyle üretim sistemine 14 milyon euroluk kaynak enjekte edilecek. Turizm ve ulaştırma dallarına ise 400 milyon euroluk yardım yapılacak.
Kanada, GSYH’sinin neredeyse yüzde 3’üne denk gelen 82 milyar dolarlık yardım paketi açıkladı. Ülke yetkilileri, “Şu anda tek işimiz; Kanadalıların buzdolabında yiyecek, başlarının üstünde bir çatı olduğundan ve muhtaçlık duydukları ilacı karşılayabileceklerinden emin olmak.” mesajını verdi.
ASYA’DA AÇIKLANAN TEŞVİKLER
Şu ana kadarki grafiğe bakıldığında, salgınla uğraşta başarılı sayılan ülkelerin başında Çin gösterilirken, ülkede virüsün tespit edildiği birinci günlerden itibaren sıkı karantina tedbirleri ve sokağa çıkma yasakları ile salgının daha fazla yayılmasının önüne geçildi.
Salgının başlangıcının Çin Yeni Yıl tatiline denk gelmesi nedeniyle birinci başta turizm kesimi ağır darbe aldı. Olay sayısının artmasının akabinde ülkenin global tedarik zincirinde aldığı kıymetli rol hasebiyle ihracatta kıymetli düşüşler kaydedilirken, fabrikaların kapatılması ekonomik aktiviteye darbe vurdu.
ÇİN’DE HAYAT OLAĞANA DÖNÜYOR
Bu süreçte Çin hükümetinin, en büyük harcamayı sıhhat ve teknolojiye ayırarak salgınla çabada yaptığı dikkati çekti. Gelinen noktada, Çin’de ülke içi yeni hadise tespit edilmezken, birinci çeyrekte büyük darbe alan iktisadın yaralarını sarmaya yöneldiği ve ülkede günlük hayatın olağana dönmeye başladığı görülüyor.
JAPONYA’DAN 193 MİLYAR DOLARLIK PAKET
Asya’nın en büyük ekonomilerinden Japonya’da, Başbakan Shinzo Abe, 193 milyar dolar büyüklüğünde bir teşvik paketi üzerinde çalıştığını belirtti. Pakette vatandaşlara ve krizden en çok etkilenen turizm dalına nakdi yardımın da olacağı öngörülüyor.
Japonya hükümeti, evvelki hafta KOBİ’ler için 4.1 milyar dolar kıymetinde bir paket açıklamıştı.
