1919 yılında Birinci Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması kararlarına dayanarak türlü mazeretlerle Anadolu’yu işgale başladı, ordusunun cephanesi elinden alınan Türk milleti sıkıntı durumda bırakılmaya çalışıldı.
Ünlü müellif Halide Edip Adıvar’ın ”Türk’ün Ateşle İmtihanı” kitabında anlattığı işgal günlerinde, itilaf donanması İstanbul’a, Fransızlar Adana’ya, İngilizler Urfa, Maraş, Samsun ve Merzifon’a, İtalyanlar, Antalya ve Anadolu’nun güneybatısına yerleşti.
15 Mayıs 1919’da İtilaf Devletlerinin müsaadesiyle Yunan Ordusu İzmir’e çıkarma yaptı.
Bu durum karşısında Türk milleti, tarih boyunca gösterdiği ”millet olma bilinci” içerisinde işgallere karşı Kuvayımilliye hareketini başlattı. İki seçenek vardı; ya işgal güçlerine teslim olunacak ya da yıkılan yakılan bir ülke, yılmaz evlatlarının azmiyle yine ayağa kalkacak ve küllerinden doğacaktı.
1920’de TBMM’nin açılması üzerine işgal güçleri tüm baskıcı siyasetlerini Atatürk ve silah arkadaşları üzerine ağırlaştırdı, bilhassa Batı Cephesi’nde hareketlilik başladı. 1921’de Polatlı’ya kadar gelen Yunan ordusunu püskürtmek, daha birkaç yıl evvel tarih literatürüne ”Çanakkale geçilmez” kelamını altın harflerle yazdıran vatan evlatlarına düştü.
Sakarya’da 22 gün 22 gece süren kanlı çarpışmaların akabinde durdurulan düşman ordusunu büsbütün yurttan atmak emeliyle bir yıl kadar süren hazırlık devrinden sonra 26 Ağustos 1922’de Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Büyük Taarruz’u başlattı.
26 Ağustos 1922’de Mustafa Kemal Atatürk, Afyon Kocatepe’de.
26 AĞUSTOS’TA KOCATEPE’DE ŞAFAK SÖKERKEN…
Başkomutan Mustafa Kemal, 26 Ağustos sabahı Genelkurmay Lideri Fevzi Paşa (Çakmak), Batı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa (İnönü) ile muharebeyi yönetmek üzere Afyonkarahisar hudutlarında kalan Kocatepe’de yerini aldı.
Topçu ateşleriyle şafak vakti başlayan harekatın devamında Türk askeri, sabahın birinci ışıklarıyla atağa geçip Tınaztepe’yi ele geçirdi ve Belentepe ile Kalecik Sivrisi’nden düşmanı uzaklaştırdı.
Taarruzun birinci gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile Çiğiltepe ortasında 15 kilometrelik alanda, düşmanın birinci sınır mevzilerini ele geçirdi. 5’inci Süvari Kolordusu, düşman gerilerindeki ulaştırma kollarına başarılı taarruzlarda bulundu, 2’nci Ordu ise cephede tespit misyonunu aksatmadan sürdürdü.
Türk ordusu, 27 Ağustos sabahı tekrar bütün cephelerde tekrar taarruza geçti ve tıpkı gün Afyonkarahisar, 8’inci Tümen tarafından düşman işgalinden kurtarıldı. 28 ve 29 Ağustos’ta muvaffakiyetle sürdürülen taarruz, düşmanın 5’inci tümeninin etkisiz kılınmasıyla neticelendi.
29 Ağustos gecesi durum değerlendirmesi yapan kumandanlar, çabucak harekete geçilip taarruzun kısa müddette sonuçlandırılmasında hemfikir oldu ve planın 30 Ağustos’ta aksamadan uygulanması için gerekli tedbirler alındı.
26 Ağustos 1922’de Mustafa Kemal Atatürk, Afyon’da.
BÜYÜK ZAFER VE BİR KIRIK KAĞNI
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Türk Ordusu’nun Kurtuluş Savaşı’nda kazandığı en kıymetli zaferin arifesinde, 30 Ağustos sabahında artık belde olan Kütahya’nın Altıntaş ilçesine bağlı Zafertepe Çalköy’de birliklere taarruz buyruğunu verdi.
O’nun şahsen yönettiği Dumlupınar’daki meydan muharebesinde kahraman Mehmetçik, Yunan birliklerini Allıören, Keçiler, Kızıltaş deresi yolunun iki yanında büsbütün sarıp imha etti. Kızıltaş deresi bölgesinde açık kalan alandan birtakım Yunan birlikleri, General Trikopis, General Diyenis ve birçok Yunan kumandanı kaçtı.
Büyük Zafer’in sonraki günü, 31 Ağustos’ta Zafertepe Çalköy’de bir meskenin bahçesindeki kırık kağnının üzerine muharebe alanlarının haritasını koyan Başkomutan Mustafa Kemal, Fevzi Paşa ve İsmet Paşa ile durum değerlendirmesi yaparak Yunanlıların tekrar savunma sistemine geçmesini önlemek ve onları mağlup etmek için İzmir’e girme görüşünde birleşti.
26 Ağustos 1922’de Mustafa Kemal Atatürk, Büyük Taaruz sabahı Afyon Kocatepe’de.
“ORDULAR, BİRİNCİ MAKSADINIZ AKDENİZ’DİR İLERİ”
Mustafa Kemal Paşa, Büyük Zafer sonrası 1 Eylül’de Dumlupınar’da, Batı Cephesi’ndeki tüm subay ve erlere okunmak üzere yayımladığı bildiride, şu tabirlere yer verdi: ”Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları, Afyonkarahisar-Dumlupınar Büyük Meydan Muharebesi’nde, zalim ve mağrur bir ordunun temel varlığını inanılmayacak kadar az bir vakitte yok ettiniz. Büyük ve seçkin ulusumuzun fedakarlıklarına layık olduğunuzu kanıtladınız. Sahibimiz olan büyük Türk ulusu, geleceğine güvenmekte haklıdır. Savaş alanlarındaki muvaffakiyet ve fedakarlıklarınızı yakından görüp izliyorum. Ulusumuzun size olan övgülerinin iletilmesine aracılık etme misyonunun ardını bırakmayacak, daima olarak yerine getireceğim. Ödüllendirme için Başkumandanlığa teklifte bulunulmasını, Cephe Kumandanlığına buyurdum. Bütün arkadaşlarımın, Anadolu’da daha öbür meydan muharebeleri de verileceğini göz önünde bulundurarak ilerlemesini ve herkesin akıl gücünü ve yurtseverliğinin kaynaklarını kullanarak, müsabakayı bütün gücüyle sürdürmesini talep ederim. Ordular, birinci amacınız Akdeniz’dir, ileri!”
27 Ağustos’ta Afyonkarahisar, 30 Ağustos’ta Kütahya’nın kurtuluşunu 1 Eylül’de Gediz, 3 Eylül’de Emet ve Tavşanlı’nın kurtuluşları izledi, 9 Eylül’de İzmir’de Yunan Ordusunu denize döken Türk ordusu, Mustafa Kemal Paşa’nın buyruğunu büyük bir muvaffakiyetle yerine getirdi.
Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk, 26 Ağustos 1922’de Büyük Taaruz sabahı Afyon’da.
VERDİĞİ KELAMI YERİNE GETİREMEDİĞİ İÇİN İNTİHAR ETTİ
Büyük Taarruz’dan akıllarda kalan en değerli olaylardan biri, 57’nci Tümen Kumandanı Albay Reşat Bey’in, 27 Ağustos’ta Çiğiltepe’nin alınmasının yarım saat gecikmesi üzerine, misyonunu yerine getirememenin ıstırabı ile kendisini vurarak intihar etmesiydi.
Kocatepe’den verilen buyrukla Büyük Taarruz’u başlatan Türk askerleri, taarruzun birinci ve ikinci gününde tüm zirveleri ele geçirmeye başladı. Çiğiltepe’de bulunan Yunan askerlerine karşı direnen 57’nci Tümen Kumandanı Albay Reşat Beyefendi ile Mustafa Kemal Paşa ortasında, şu telefon konuşması geçti:
“VERDİĞİM KELAMI YERİNE GETİREMEDİM”
Sonraki yarım saatte Çiğiltepe’yi düşman askerinden alamayan Albay Reşat Beyefendi, ”Verdiğim kelamı yerine getiremediğim için yaşayamam” diyerek beylik tabancasıyla intihar etti.
Mustafa Kemal Paşa’ya, Çiğiltepe sırtlarında çarpışan 57’nci Tümen Komutanlığını yine telefonla aradığında Albay Reşat Bey’in intihar ettiği söylendi ve ”Yarım saat zarfında o mevkiyi almaya size kelam verdiğim halde, sözümü yapamamış olduğumdan ötürü yaşayamam” yazdığı notu okundu.
Çiğiltepe, Albay Reşat Bey’in vefatının 15 dakika sonrasında düşman askerlerinden kurtarıldı.
Batı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa (solda), Başkomutan Mustafa Kemal (Atatürk) (sağda) ve Albay Asım (Gündüz) beyefendi (sol 2) ile 25 Ağustos 1922’de Büyük Taaruz öncesi hatıra üzerinde çalışırken.
“TÜRK CUMHURİYETİ’NİN TEMELİ BURADA SAĞLAMLAŞTIRILDI”
Büyük Başkan Atatürk, Büyük Zafer’den tam iki yıl sonra, 30 Ağustos 1924’te, Şehit Sancaktar Mehmetçik Anıtı’nın temel atma merasimine katılmak üzere Zafertepe Çalköy’e geldi.
Törene katılanlara iki yıl öncesini hatırlatan Atatürk, Büyük Zafer’i şu cümlelerle anlattı: ”Afyonkarahisar-Dumlupınar Meydan Savaşı ve onun son modülü olan 30 Ağustos Zaferi, Türk tarihinin en kıymetli dönüm noktasıdır. Ulusal tarihimiz çok büyük, çok parlak zaferlerle doludur ancak Türk ulusunun burada kazandığı zafer kadar kesin sonuçlu, yalnız bizim tarihimize değil dünya tarihine yeni bir adım vermekte kesin tesirli bir meydan savaşı hatırlamıyorum. Apaçıktır ki yeni Türk devletinin, genç Türk Cumhuriyeti’nin temeli burada sağlamlaştırıldı, ölümsüz yaşayışı burada taçlandırıldı. Bu alanda akan Türk kanları, bu göklerde uçuşan şehit ruhları, devletimizin, cumhuriyetimizin ölümsüz koruyucularıdır. Türk ulusu burada kazandığı zaferle, açığa vurduğu gücü ve istemiyle, bu belirli gerçeği bir kez daha tarihin bağrına çelik kalemle koymuş bulunuyor.”
30 AĞUSTOS’UN 33 BÜYÜK KUMANDANI
TBMM Reisi ve Başkomutan: Mustafa Kemal Atatürk
Başvekil, Ulusal Müdafaa Vekili ve Genelkurmay Lideri: Orgeneral Mustafa Fevzi Çakmak
Batı Cephesi Kumandanı: Tümgeneral Mustafa İsmet İnönü
1. Küme Kumandanı: Albay İzzettin Çalışlar
24. Tümen Kumandanı: Yarbay Ahmet Fuat Bulca
23. Tümen Kumandanı: Yarbay Ömer Halis Bıyıktay
2. Küme Kumandanı: Albay Mehmet Selahattin Adil
4. Tümen Kumandanı: Albay Megmet Sabri Erçetin
5. Tümen Kumandanı: Yarbay Mehmet Kenan Dalbaşar
9. Tümen Kumandanı: Albay Sıtkı Üke
3. Küme Kumandanı: Tümgeneral Yusuf İzzet Met
7. Tümen Kumandanı: Yarbay Ahmet Derviş
8. Tümen Kumandanı: Albay Kazım Sevütekin
15. Tümen Kumandanı: Albay Şükrü Naili Gökberk
4. Küme Kumandanı: Albay Kemalettin Sami Gökçen
5. Kafkas Tümeni Kumandanı: Yarbay Cemil Cahit Toydemir
61. Tümen Kumandanı: Albay Mehmet Rüştü Sakarya
5. Küme Kumandanı: Albay Fahrettin Altay
14. Süvari Tümeni Kumandanı: Yarbay Mehmet Süphi Kula
4. Süvari Tugayı Kumandanı: Yarbay Hacı Mehmet Arif Örgüç
12. Küme Kumandanı: Albay Halit Karsıalan
11. Tümen Kumandanı: Albay Abdülrezzak sonra Yarbay Saffet
Mürettep Kolordu Kumandanı: Albay Kazım Fikri Özalp
Tümen Kumandanı: Yarbay Abdurrahman Nafiz Gürman
17. Tümen Kumandanı: Albay Hüseyin Nurettin Özsu
41. Tümen Kumandanı: Yarbay Şerif Yaçağaz
Süvari Tümeni Kumandanı: Yarbay Osman Zati Korol
Batı Cephesine Direkt Bağlı Birlikler
2. Süvari Tümeni Kumandanı: Yarbay Ethem Servet Boral
3. Süvari Tümeni Kumandanı: Yarbay İbrahim Çolak
Mürettep Tümen Kumandanı: Yarbay Ahmet Zeki Soydemir
3. Kafkas Tümeni Kumandanı: Yarbay Halit Akmansü
6. Tümen Kumandanı: Yarbay Hüseyin Nazmi Solok
57. Tümen Kumandanı: Yarbay Hasan Mümtaz Çeçen
