İkinci Yeniciler’in önde gelen isimlerinden Turgut Uyar, elbet Türk şiirinin dönüm noktası oldu. Roman cinsinde denemeler yazdı fakat kendini şiirde buldu. Ona nazaran şair kendi okuyucu kitlesini seçip kapalı bir lisanla şiiri kaleme aldığı vakit bedelli olmuyordu. Her bölüme hitap ettiğinde, insanın kalbinde bayrak üzere dalgalandığında, etkilediğinde, savurduğunda şiir işte o vakit şiir oluyordu. Bu yüzdendir ki Turgut Uyar herkesin şairi oldu. Turgut Uyar’ın bugün 35.ölüm yıl dönümü fakat tüm vakitlere meydan okuyup şiirleriyle ölümsüzleşti ve her geçen gün gözümüzde biraz daha devleşti. Şiirlerini gökyüzü ve akşam üzere bütün insanların ortak paydası olan temalarla süsledi. Hangimiz âşık değiliz ki yahut kaçımız gökyüzünü görüp bir oh çekmiyoruz? Umut etmekten yorulmayanız var mı? Sevgili Turgut Uyar’ı, şiirleriyle analım. Bir de 1952’de Varlık Dergisi’ne verdiği röportaja göz atalım…
YILGIN
Bir sargın umut yakaladım onu kuşandım
Serin mavi bir gökyüzü buldum onu kuşandım
Denize gerçek sokaklar gördüm onları da kuşandım
Üstlerine üstlük seni kuşandım
Tedirgindim namussuzdum meczup deliydim
Uslandım.
…
BİNLERCE
…
nasıl yaşanıyor bu vesayetli dünyada
hangi çılgınlar nasıl dayanıyor buna
kimsenin soyunu sopunu bulmak misyonum değil
kendi hikayemi düzenlemek yetiyor bana
hoş bir öğlen vakti
eski hoş bir aksamı hatırlayarak
sonra dopdolu şeyler
damacanalar gibi
içim kabarıyor
…
SENFONİ
Önce sesin gelir aklıma
Çaresiz kaldıkça daima seni düşünürüm
Hoş olan, dolgun başaklardaki sarışın sevinçli
Sonra cumartesi günleri gelir
Sonra gökyüzü gelir çabucak kurtulurum
Bir yağmur yağsa da, bir arada ıslansak.
…
1952 yılına ilişkin Varlık mecmuasında yer alan Turgut Uyar söyleşisi.
ROMAN YAZARKEN SIKILIRDIM
Edebiyata karşı Birinci alakanız ne vakit ve nasıl başladı?
Edebiyata duyduğum ilginin bir başlangıç tarihini hatırlamıyorum. Çocuktum. Dilek ile Kamber’i Âşık Garip’i, Kerem ile Aslı’yı filan kurdum. Isınırdım. Tanımı imkânsız bir haz duyardım. Aldı Kerem, aldı Aslı, aldı Kurukafa… Biraz da onların macerasına karışıyormuşum üzere gelirdi bana.
Daha ilkokulda vezin ve kafiyeden haberim olmadığı çağlarda manzumeler yazardım. Sonra ortaokul ve lise devresinde uzunluğuna yazdım. Günde üç beş şiir, haftada, on beş günde bir roman yazıyordum. Ancak ne şiirler, fakat ne romanlar. Bazan bir romanı bitirmeden sıkılır öbürüne başlardım. Sonra ikisini birden yazardım. Bu yüzden o güzelim romanların birden fazla yarım kaldı. Roman yazarken sıkılırdım. Şiire daha öbür bir tutkunluğum, sadıklığım, hürmetim vardı.
Nasıl yazarsınız? Mevzularınızı arar mısınız ve sadece yazmak gereksinimiyle masa başına geçtiğiniz olur mu?
Yazmak ihtiyaciyle masa başına yahut diğer bir yere oturduğum olur. Lakin bu türlü hallerde hep ellerim böğrümde kalkarım, inadına hiçbir şey yazamam. Hele yazmak istediğim bir şiir olursa. Bir şiiri yazdıktan sonra uzun vakit öbür bir şey yazamazsam muhakkak bilinmeyen bir huzursuzluk duyarım. Sonra birden gelen bir iki mısra etrafında döneni ya tamamlarım veyahut kalır.
Mektepten kalma bir alışkanlık olacak. Şiir yazacağım vakit, bir kabahat yapıyormuşum üzere bâtın, çabucak daracık vakitte, suçüstünde yakalanacakmışçasına çabuk davranmamı gerektirecek kurallar ararım.
BALZAC VE M. GORKI’Yİ DAİMA SEVDİM
En çok hangi muharrirleri okudunuz, hangilerinin etkisi altında kaldınız?
Zaman vakit sevdiğim muharrirler oldu. Balzac’ı ve M. Gorki’yi daima sevdim. Bir de Israti’nin hayat macerasına ve hislerine imrenirim.
Kimin etkisi altında kaldığımı bilemem. Bilsem kalmamaya çalışırdım. Lakin ben de illâki birinin etkisi varsa bunu günümüz Türk şairleri içinde aramak gerekir.
Edebiyat alanında yeni bir şey hazırlıyor musunuz, yeni projeleriniz var mı?
Yeni hiçbir şey hazırlamıyorum demem bile fazla. Güya evvelden hazırlarmışım veyahut daha sonra hazırlayacakmışım üzere. Hani -yevmi cedit, rızkı cedit- mi derler bir kelam vardır. İşte o denli.
Hem hazırlamak istesem de kendi çalışmalarıma ayırabileceğim vaktim o kadar az ve dolu ki.
Bugünkü edebiyatımız hakkındaki kararınız?
Bilmem bana bugünkü edebiyatımız hakkında karar vermek düşer mi? Yalnız heyecansız söyleyebilirim ki, edebiyatımızın her kısımda, en hoş en verimli çağlarından birinin arifesinde olduğuna inanıyorum.
Yine inanıyorum ki, S. Faik’in, C. Sıtkı’nın, F. H. Dağlarca’nın, Oktay Akbal’ın, Orhan Velinin ve birçok genç şair ve muharririmizin bize şiirden kıssadan, romandan, beşerden ve insan üzüntüsünden en hoş haberleri getirdikleri zamandayız.
TÜRKÇESİ İLGİ GÖRMEYEN MÜELLİF KENDİ KARANLIĞINDA BOĞULACAK…
Edebiyatımızın gelişmesi için neleri gerekli görüyorsunuz?
Edebiyatımız herhalde hiçbir dönemde eşine rastlanmamış bir büyük bir geniş, adeta tertipli diyebileceğim, bir nankörlük: ve alakasızlıkla, bir hor görme ile karşı karşıyadır.
Sanatçı da nihayet bir insandır, üstelik evliya değildir. Uzun sıkıntılar bahasına bir şeyler yazıyorsa okunsun diyedir. Eh okunmayan, daha Türkçesi ilgi görmeyen muharrir ya kendi karanlığında boğulacak veyahut küsecektir.
Gelişmeye imkân ve sürat verecek tek âmilin ilgi ve teşvik olduğuna inanmaktayım. Halkımızın, özellikle halk üzerinde kelamı geçecek okumuşlarımızın, birçoklarının o kadar sakat, o kadar kısır, o kadar bayatlamış sanat zevk ve anlayışları var ki, şaşırıyorum. Bu halin sebebini yarı yarıya hatta yarıdan çok, liselerimizdeki edebiyat öğretiminin kötülüğünde buluyorum.
Ara sıra İnebildiğim yakın bir kentin çarşısında bulunan tek kitapçının vitrinlerindeki o hoş yapıtlardan hiçbirinin, komşu tuhafiye mağazasının vitrinlerindeki kravat yahut çoraplar kadar alâka çekmediğini, hatta seyirci bile bulamadığını hüzünle görüyorum.
*
Sonay Karaman
Instagram:
