Irak’ta aylardır protestoların arkası ardı kesilmedi
İşsizlik yolsuzluk kamu hizmetlerinin yetersizliği ve İran’ın ülkedeki aktifliği Bayburt Escort üzere nedenlerle sokaklara inen Iraklılar şovlarına dün de devam etti
PROTESTOLAR DEVAM EDİYOR
Protesto şovlarına 1 Ekim’de başlandı ve Erbain merasimleri nedeniyle bir müddet orta verildi Lakin şovlar 25 Ekim’de Bursa Escort tekrar başladı
Başta başşehir Bağdat’ta tesirini gösteren protesto şovları ülkenin orta ve güney kentlerine de yayıldı
250 KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Protesto şovlarında bugüne kadar 250’den fazla kişi hayatını kaybederken binlerce Bilecik Escort kişi de yaralandı
HÜKÜMETİN DÜŞMESİ EN BÜYÜK SENARYO
Hükümetin en güçlü ortakları Sairun önderi Mukteda es Sadr ile İran’a yakınlığıyla bilinen Fetih Koalisyonu başkanı Haydi el Amiri’nin Başbakan Adil Abdülmehdi’den Bingöl Escort güvenoyunu çekmesi ve hükümetin düşürülmesi konusunda muahedesiyle hükümetin düşmesi en büyük senaryo olarak görülüyor
AA muhabiri 5 soruda Irak’ta bir aydır devam eden şovların dinamiklerini ve ülkeyi bekleyen senaryoları derledi Bitlis Escort
1 HANGİ TALEPLERLE BAŞLADI
1 Ekim’de Bağdat ve güneydeki Basra Nasıriye Amara Samava ve Hille kentlerinde binlerce kişinin sokağa çıkmasıyla başlayan şovlar süratli biçimde ülkenin orta ve güneyinde birçok bölgeye sıçradı
2003 ABD işgaliyle kurulan devlet nizamındaki bozukluk hükümette yer alan etnik ve dini temelli siyasi oluşumların devlet ve kamu yararı yerine küme çıkarlarını öncelemesi toplumda rahatsızlık yaratıyor
Ülkede yolsuzluğun önemli boyutlarda olması da topumda rahatsızlığa yol açıyor Dünya Şeffaflık Örgütü’ne nazaran Irak 180 ülke ortasında 168’inci sırada Ülkede 2003’ten bu yana 450 milyar dolarlık kamu fonunun kayıp olduğu da argüman ediliyor
Irak kanıtlanmış petrol rezervleri açısından 4’üncü sırada olmasına karşın ülkede hala elektrik su sıhhat ulaşım üzere temel kamu hizmetleri epey yetersiz Öte yandan Dünya Bankasının 2014 bilgilerine nazaran 40 milyonluk nüfusun neredeyse dörtte biri günde 1 90 dolar gelirle yaşıyor
Bunun yanı sıra bilgilere nazaran ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 75’i 35 yaş altında Ülkede genç işsizlik oranının 2018’de yüzde 20’lere ulaşması öfkeyi artırıyor Ülkede neredeyse 83 bin yabancı uyruklunun çok yüksek maaşlı işlerde çalışması da reaksiyona yol açıyor İran’ın ülkedeki etkinliğinden ve Tahran dayanaklı milis kümelerinden duyulan rahatsızlık da sokaklara yansıdı
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi’nin DEAŞ’a karşı önemli muvaffakiyetler elde etmiş ve ABD’ye yakınlığıyla bilinen Terörle Çaba Ünitesi Kumandanı Abdulvahab el Saadi’yi vazifeden alması şovları tetikleyen etkenlerden biri oldu Saadi’nin misyondan alınmasının ardında İran olduğu tartışmalara neden olurken şovlarda Saadi posterleri açılarak İran dışarı sloganları gözlemlendi
1 Ekim’de başlayan ve 6 Ekim’de Erbain nedeniyle orta verilen birinci dalga şovlarda 157 gösterici hayatını kaybederken binlerce kişi yaralandı 25 Ekim’de başlayan şovların ikinci dalgası ise Bağdat Basra Babil Divaniye Zikar Meysan Müsenna Kerbela ve Necef vilayetlerinde ağırlaştı
Halen devam eden şovlarda İran tersliğinin evvelki şovlara nazaran daha yüksek sesli bir hal aldığı dikkati çekiyor Gerçekten göstericiler birçok kentte İran’a yakınlığıyla bilinen Şii milis kümesi Haşdi Şabi’ye bağlı siyasi partilerin ve milis kümelerinin binalarını ateşe verdi İkinci şovlarda şimdiye kadar 100’ü aşkın kişi hayatını kaybetti
İnsan Hakları İzleme Örgütüne HRW nazaran Irak’ta hükümetin verdiği kelamlara karşın güvenlik güçleri protestoculara orantısız güç kullandı Şovlarda İran dayanaklı Şii milis kümelerinin keskin nişancılar aracılığıyla göstericilere ateş ettiği de sav edildi
2 KİM DAYANAK VERDİ
Ülkedeki göstericilerin büyük çoğunluğu bağımsız rastgele parti yahut başkanla ilgileri bulunmuyor
Gösterilerin yoğunluklu olarak Şii bölgelerde yaşanması dikkati çekerken Sünnilerin kitlesel olarak katılmadığı fakat birtakım bölgelerde Sünni gençlerin katıldığı biliniyor
Sünnilerin şovlara kitlesel takviye vermemesi Şii hükümet ve İran takviyeli Haşdi Şabi’nin radikalizm tehdidi mazeretiyle Sünnilere baskı yapma ihtimali tartışılıyor Şovları rastgele bir öncü gücün örgütlemediği düşünülürken birtakım sendikalar şovlara takviyelerini açıkladı
Irak Öğretmenler Birliği protestolara katılacaklarını duyurarak talepler hükümetin istifasını içeriyor olsa bile göstericilerin yanında bulunacaklarını ilan etti
Iraklı Sanatkarlar Sendikası da protestolara dayanak verdiklerini duyurdu Ayrıyeten Irak’ta Baro Meclisi Irak’taki tüm avukatlara çarşamba ile gelecek pazartesi ortasındaki tüm davalara girmemeleri daveti yapmak konusunda karar aldı
Baroya bağlı avukatların bu süreçte tutuklanan ve gözaltına alınan göstericilerin davalarını takip etmesi bekleniyor
Irak Emekçi Sendikaları Konfederasyonu göstericilerin legal taleplerini desteklediklerini açıkladı Ülkedeki iki eğitim sendikası da IKBY dışında ülke genelinde 4 günlük grev ilan etti
3 SİYASETÇİLER VE DİN ADAMLARI NASIL REAKSİYON VERDİ
Cumhurbaşkanı Berham Salih göstericilerin taleplerinin karşılanması için çalışmaların yapılacağını söyleyerek sükunet davetinde bulundu
Başbakan Abdülmehdi şovların birinci günü daha kısa bir açıklama yaparak üniversite mezunlarına iş sözü vererek Petrol Bakanlığı ve öteki devlet kurumlarıyla kimi yabancı firmalara çalışanların en az yüzde 50’sinin Irak vatandaşı olması için kota koyulması buyruğu verdiğini açıkladı
Parlamento Lideri Muhammed el Halbusi protestocuların taleplerini karşılamak için ıslahatların kısa müddette uygulanacağını açıkladı
Irak’ta Şii nüfus üzerinde tesirli din adamı Ayetullah Ali Sistani hükümete şovlara orantısız yanıt vermemesi tarafında davette bulunarak hükümetin kamu hizmetlerini geliştirmesi işsizlere istihdam yaratması yolsuzlukla çaba etmesi ve sorumluları cezaevine göndermesi gerektiğini söyledi
Buna rağmen Irak Parlamentosundaki en güçlü kümelerden Fetih İttifakı önderi Haşdi Şabi’nin en büyük fraksiyonlarından Bedir Örgütünün Kumandanı Haydi el Amiri protestolar konusunda ABD ve İsrail’i suçlayarak Fitnenin gerisinde ABD İsrail var dedi
Sairun başkanı Muktada es Sadr ise Abdülmehdi hükümetinin evvelkiler üzere işe yaramaz olduğunu söyleyerek ülkede iç savaş başlamadan hükümetin istifa etmesi davetinde bulundu
Sadr hükümet ortağı Amiri’ye hükümetin düşürülmesi için davette bulundu Amiri ise Sadr’a iş birliğine varım karşılığı verdi
Amiri hükümetin düşürülmesi için Sadr ile iş birliği yapacağını söylese de Abdulmehdi yerine geçecek isim konusunda Sairun önderiyle başka düştüğü sav ediliyor Sadr Başbakanlık için Abdulvahap Saadi’yi düşünürken Amiri’nin buna karşı eski Gençlik ve Spor Bakanı Abdulhuseyin Abtan’ı kabul ettirmek için çalıştığı ileri sürülüyor
4 HAREKETÇİLERİN TALEPLERİ KARŞILANDI MI
Gösteriler devam ederken Irak Parlamentosu göstericilerin taleplerine karşılık bir dizi karar aldı
Parlamento Anayasanın kimi unsurlarının değiştirilmesi taslağı hazırlayacak bir kurul kurma kararı verdi Taslağın 4 ayda Parlamento Başkanlığına sunulması bekleniyor
Irak Parlamentosu vilayet ilçe ve nahiye meclislerinin lağvedilmesine oy çokluğuyla karar verdi Kentlerdeki idari ve mali işleri yürütme sorumluluğu valilerde olacak valiler de Irak Parlamentosunca denetlenecek
Irak Parlamentosu Cumhurbaşkanı Başbakan ve Meclis Lideri ile milletvekilleri ve tüm üst seviye devlet yetkililerine sağlanan maaş dışı ödenek ve ayrıcalıkların iptaline de karar verdi
Reformlar konusunda önemli çalışmalar yaptığını vurgulayan hükümetin şovlara yönelik orantısız güç kullanması sokağın öfkesini artırıyor
Nitekim Başbakan Abdülmehdi’nin güvenlik yetkilileriyle bir ortaya gelmesinin akabinde DEAŞ’a karşı eğitilen terörle gayret güçlerini şovları korumak mazeretiyle başşehrin kimi bölgelerine konuşlandırması reaksiyonları artırdı Hükümetin istifa etmede direnmesi ise göstericileri daha da kızdırıyor
Günlerdir sokakları dolduran protestocular hükümetin istifa etmesi yolsuzlukla önemli uğraş edilmesi kamu hizmetinde iyileşmelerle gençlere iş imkanlarının tanınması üzere taleplerinin yerine getirilmesini bekliyor
Protestocular kelam konusu talepler karşılanana kadar konutlarına dönmeyeceği iletisi veriyor
5 ÜLKEYİ VE HÜKÜMETİ BEKLEYEN SENARYOLAR
Sadr’ın erken seçimlere gidilmesi konusundaki davetinde karşılık veren Abdülmehdi hükümetin iki büyük ortağı Sadr ile Amiri’nin yeni bir hükümet kurma konusunda muahedesi halinde istifasını sunmakta sakınca görmeyeceğini fakat erken seçimler için yasal adımların gerektiğini söyledi
Bunun üzerine Sadr meclisin Başbakan Abdulmehdi’den güvenoyunu çekmesi ve hükümetin ivedilikle düşürülmesi daveti yaptı
İran’a yakınlığıyla bilinen Fetih kümesi başkanı Haydi el Amiri Sadr’ın Abdülmehdi’den güvenoyunu çekme ve hükümetin düşürme davetine cevap vererek protestocuların talepleri için Sadr ile çalışacağını açıkladı
Bu durumda en güçlü senaryo Abdülmehdi’nin düşürülmesi üzere gözükse de Amiri’nin Abdülmehdi’den güvenoyunun çekilmesi için Sairun dışında bulunan Sünni Kürt ve kendi başını çektiği kümesi ikna etmede zorlandığı argüman ediliyor Bilhassa Kürt kümelerin hükümeti düşürmeye yardım etmeleri için evvel birtakım taleplerinin yerine getirilmesini istediği belirtiliyor
Göstericilerin Mukteda’ya hayır Hadi’ye hayır sloganları Abdülmehdi sonrası ülkede taleplerin karşılanacağı konusunda kuşkulara neden oluyor ve sokağın Sadr’ın krizden çıkılması için Amiri ile iş birliği atağına istek göstermediği anlaşılıyor
Irak’ta erken seçim için Cumhurbaşkanı Berhem Salih’in Bakanlar Şurasından gelen parlamentonun feshine ait talebi onaylaması gerekiyor Yani parlamento onayı olmadan erken seçime gidilemiyor Onay olması halinde 60 günde seçime gidiliyor
Salih’in Abdülmehdi’nin kalması tarafında gayretlerinin da sokağı tatmin etmeyeceği biliniyor İstifa yahut güvenoyunun çekilmesi halinde Salih’in seçimlere kadar süreksiz hükümetin başına geçmesi bekleniyor
Gösterilerin temel talebi Başbakan Abdülmehdi’nin istifası lakin istifası durumunda Irak’ta suların durulacağına dair işaret yok
Irak’ta farklı siyasi blokların ortak adayı olarak seçilen Abdülmehdi Mayıs 2018’deki genel seçimlerden yaklaşık 6 ay sonra vazifeye başlayabildi ve misyona başladığı Ekim 2018’den itibaren yaklaşık 9 ay üzere uzun bir müddette zorlukla hükümeti kurulabildi Bu zorlukları dikkate alındığında mümkün erken seçim senaryolarının tahlil olup olmayacağı tartışılıyor
