Tüm cümlelerimiz tekrar çocuklar için. Nihan Kaya ile buluşmalarımız daima dolu dolu geçiyor. Biz sohbete başlayınca vakit su olup akıyor, yayına gireceğimizi, onun sayfalar süreceğini unutuveriyoruz. Lakin daima bilgi, hissiyat dolu sohbetler… Bu kere Kadıköy’de, Penguen Kitabevi’nde yeşiller içinde buluştuk. Konuk ettikleri için teşekkür ediyor; sayfasını ölçsen uzun uzun; lakin bir çırpıda okuyup, bol bol düşüneceğiniz bir söyleşi bırakıyorum size…
(Nihan Kaya)
İYİ AİLE YOKTUR’UN ÇOCUKLARA ULAŞMASINI DAİMA ÇOK ÖNEMSEDİM
– Nihan Hanımcım, Yeterli Aile Yoktur ve Yeterli Toplum Yoktur dedikten sonra artık Bütün Çocuklar yeterlidir diyoruz. Ne güzel…
İyi Aile Yoktur ve Güzel Toplum Yoktur benim için tek kitap; birini kitabın birinci, oburunu ikinci kısmı olarak yazdım. Bütün halde ve son kısımları iç içe geçmiş biçimiyle daha uygun okunacakları kanaatindeyim. (“Ölmemiş Çocuklardan Bir Dünya” ve “Doğmamış Çocuğa Mektup” art geriye kısımlardı olağanda.) Uygun Aile Yoktur’un çocuklara ulaşmasını daima çok önemsedim…
– Bu kitabın doğuşunu anlatarak başlayalım mı?
Bana nazaran Yeterli Aile Yoktur, her yaşta insan için. Gerçekten bu kitabı çocuklar için satın alan kimseler de oldu. Beni çok memnun eden bir şeydi bu. Ancak kitabı çocukların da okumasını isteyen beşerler olarak ortak sorumuz, bir çocuğun kaç yaşından sonra bu lisanı anlayabileceği idi. “Bu kitabın çocukların -da- anlayabileceği seviyede bir versiyonunu da yazacak mısınız?” sorusu sık geliyordu, bu türlü bir muhtaçlığı belirten uzmanlar da oluyordu. Prof. Dr. Şehnaz Ceylan’ın da bu muhtaçlığı belirtmesi dönüm noktası oldu sanırım benim için. Alanı çocuk gelişimi olan Şehnaz Hanım, çocukların haklarını anlayabilmesinin değerine vurgu yapmıştı zira. Âlâ Aile Yoktur’un lisanının -ben her ne kadar lisanı çok kolay tutmaya çalışmış olsam da- gelişimsel olarak, küçük çocuklara ağır gelebileceğini söylemişti.
– Pekala maksadınızı artık bir de sizden dinleyelim istiyorum…
Şehnaz Hanım’ın kastettiği çeşitte bir şeyi yazabildim mi bilmiyorum; fakat her cümlesi, hem gerçek çocuğun hem de içimizdeki çocuğun haklarını anlayabilmesi ve böylelikle istismara istismar ismini verebilmesi gayesiyle yazılmış bir kitap Bütün Çocuklar İyidir. Hepimizin her gün istismara uğradığı bir coğrafyada yaşıyoruz ve bu istismarların sürmesinin en kıymetli nedeni, istismara istismar diyemeyişimiz. Bütün Çocuklar İyidir’i okuyan çocukların ve yetişkinlerin, hudutlarına ve haklarına karşı bakışlarının değişeceğini ümit ediyorum.
İÇİMİZDEKİ ÇOCUĞUN, GERÇEK ÇOCUK ÜZERE, TEK KEDERİ VAR: KEDERİNİN ANLAŞILMASI, YANİ SESİNİ DUYURMAK
– Beşerler her şeyi salt gerçeklik olarak düşünebiliyor. Burada aslında içimizdeki çocuğu da kastediyorsunuz. Bunu bilhassa vurgulayalım istiyorum. İçimizdeki çocuğun sesini nasıl duyacağız?
Çok hoş bir soru. Evet, “çocuk”tan kastım “reel çocuk” değil, hiçbir vakit olmadı. Herkesin içinde anne, baba ve çocuk var; çocuğun içinde de anne, baba ve çocuk var. Hem çocuk hem yetişkin için asıl problem, içimizdeki çocuk veyahut sembolik çocuk aslında. Ebeveyn-çocuk alakasına dair ne söylüyorsam bu, içimizdeki ebeveyn-çocuk alakası olarak algılanmalı veyahut düşünülmeli evvel. Güzel Aile Yoktur’u ebeveynlik kitabı zannedenlerin düştüğü temel yanılgı da bu sanırım. Kitabı ebeveyn olarak okuyunca -eğer içlerindeki anne-baba sertse- lisanı sert ya da öfkeli sanıyorlar, lakin kitabı ebeveyn değil çocuk olarak okumak çok değerli, bunu daima vurgulamaya çalışıyorum. Güzel Aile Yoktur’u okumakta duygusal açıdan zahmet çekenlerin, sorunun özünü Bütün Çocuklar İyidir‘le daha rahat idrak edebileceklerini sanıyorum. İçimizdeki çocuğun, gerçek çocuk üzere, tek bir kederi var: Sıkıntısının anlaşılması, yani sesini duyurmak.
– Çocuğun, içimizdeki çocuğun, makûs addettiğimiz tüm davranışları da daima bu yüzden, değil mi?
Çocuk hiçbir vakit “kötü” davranmaz. Bizim “kötü” dediğimiz davranışlar veyahut ruhsal/fiziksel düşünceler, sesini bize duyuramayan iç çocuğun bize sesini ulaştırma uğraşı. Daima bunu anlatmaya çabaladım. Bu gerçeği anlayınca, çocuğun yanlış yorumladığımız sesi de bize ulaşacak. Çocuk esasen orada! Daima oradaydı! Daima konuşuyordu! Ancak bize o sesin diğer bir şey olduğu söylendiği için çocuğun asıl sıkıntısına, asıl duygusal muhtaçlığına kulak tıkadık. Sesini duyup ona onu anladığımızı hissettirmek yerine o sesi bastırmaya, eğitmeye kalktık. “Eğitmek” kelamı o denli sakıncalı ki! Hiçbir çocuğun eğitime gereksinimi yoktur. Çocuğun tek gereksinimi, duyulmak/anlaşılmak! O vakit bu “kötü” dediğimiz davranışlara esasen muhtaçlığı kalmayacak çocuğun. “Çocuk” ve “eğitim” sözcükleri yan yana gelmemeli. “Eğitim” sözcüğünün istismarı aklamaya yaradığını artık görmemiz gerekiyor.
HİÇ KİMSEYE, KENDİSİNİN GÖREMEDİĞİ BİR ŞEYİ GÖSTEREMEZSİNİZ
– İçindeki çocuğu dinleyen okurlarınızdan aldığınız geri bildirimler nasıl? En çok nasıl yorumlar alıyorsunuz?
Ülkemiz, iç çocuğu iç anne-baba tarafından bastırılan, sindirilen, korkutulan beşerlerle dolu. Gerçek çocuklara berbat davranılması ve bu berbat davranışın “iyilik”, “terbiye”, “sınır koyma” üzere istismarcı telaffuzlarla örtbas edilmesi, içte yaşadığımız bu durumun kaçınılmaz bir sonucu yalnızca. Baskı altına alınmayan çocuğun “eksik”, “kötü”, “hatalı” davranacağı yanılgısına sahibiz ve bu da istismarı legalleştiriyor gözümüzde. Bireylerin, şahıslara öfke dolu olması da bahsettiğim içsel durumun sonucu. İyi Aile Yoktur ve Yeterli Toplum Yoktur‘u yazarken -kitap diyeceğim, çünkü benim için tek kitap bu- kitabın çok reaksiyon alacağını biliyordum. Öfke dolu, hakaret içeren çok sayıda e-mail veyahut ileti alıyorum hâlâ. Hakaret edenlerin birçok, kelamlarının hakaret olduğunun farkında değiller, onları tenkit sanıyorlar.
– Bunun kaynağında ne var?
İstismarı çok içselleştirmiş olmamızdan kaynaklanıyor bu. Az evvel söylediğim üzere, içlerindeki anne-baba o kadar sert, öfkeli ki, kitabın tonunu da bu türlü sanıyorlar; o iç anne-bababın iç çocuğa öfkeli sesiyle reaksiyon veriyorlar. Kitabın tonu zannettikleri şeyin kendi iç anne-babalarının sesi olduğunu anlayabilirler mi bilmiyorum. Bu türlü reaksiyonlar geldiğinde, o denli bir manaya ümidi olabilir mi bu insan için sanki niyetiyle bakıyorum o reaksiyona yalnızca. Reaksiyonlarının, benim söylediklerimdeki manayla ilgisi yok zira; o denli bir anlayış olamadığı sürece, bu insan için yapabileceğim bir şey yok. Hiç kimseye, kendisinin göremediği bir şeyi gösteremezsiniz. Kendileri görsün diye elimden geleni yapıyorum; fakat elimden gelenin hudutları var. Gelen olumlu yorumlar sayı olarak çok daha fazla; fakat bir köşeden her hareketimi sessizce, öfkeyle izleyen bireylerin sayısı onlardan daha çok tahminen. Bir de, o öfkeyi bastırdıklarını, sakladıklarını zannederek konuşanlar var; fakat o çok ağır olumsuz ilgiyi sezmemek mümkün değil kelamlarının gerisinde.
– Pekala bu türlü yansılar karşısında sizin tavrınız, niyetiniz ne oluyor?
Hep şunu düşünüyorum: Orada bir yerlerde, incinmiş ve incindiğini hiç kimsenin fark etmediği küçük bir çocuk var. O çocuk için, -ister gösterilsin ister gösterilmesin o olumsuz tepki- bu olumsuz yansılara kulak tıkamalı ve yapmam gereken şeyi yapmalıyım. Gelen her hakarette o küçük çocuğu düşünüyor ve o sayede yoluma devam ediyorum. Bana öfkelendiklerini zannederken aslında, öfkelenmeleri yasaklanmış anne-babalarına öfkelendiklerini bilmiyorlar. Bu, benim için değil; fakat onlar için dehşetli bir zihin hapishanesi. İçlerindeki kırgın, yaralı çocuk mahpus orada! O çocuğa azap ediyorlar aslında. Keşke o çocuk için bir şey yapabilseydim, onlara onları korkutanın, incitici şeyler söyleyenin ben olmadığını anlatabilseydim; ancak gücüm fakat bu kadarına yetiyor ve bunu bu türlü kabul etmek gerekiyor. En büyük tabu evvel anne, sonra baba tabusu tüm dünyada.
– Öfke neden bilhassa size yöneliyor dersiniz?
Sakince, suçluluk duymadan, cezalandırılmaktan korkmadan “Evet, anne-babam bana karşı yanılgı yapmış” demektense “Anne-babam güzel; bu makûs bayan da nereden çıktı?” demek, veya “Nihan Kaya’nın çocukluğu makûs geçmiş demek ki. Benim çocukluğum güzeldi.” demek, öfkenin kaynağını kendi geçmişlerinde değil, geçmişlerindeki gerçeği önlerine koyanlarda aramak daha kolay geliyor çok şahsa. Beni anladığını söyleyen çok bireyde de bir yandan devam ediyor bu kaygı ve tabu; fotoğrafın tamamına bakabilmekte bu nedenle zorlanabiliyorlar; “Ama…” ile başlayan cümleler kurmaktan kendilerini alamıyorlar bu yüzden. Çok olağan karşılıyorum bunu. Bahsettiğim istismarı hepimiz yaşadık ve her gün yaşıyoruz zira. Sorun burada ben değilim; sıkıntı hiçbir vakit Nihan Kaya ya da bir oburu olmadı. Çok yaralıyız, çok yaralılar. O yaralar her birimizi öteki diğer şekillendirdi, kimi de öfkesini bana ya da benim sözlerime zannediyor. Bunları benim söylemem ya da bir diğerinin söylemesi inanın hiçbir şeyi değiştirmiyor; ha ben ha bir diğeri demiş, hiç fark etmez. Hepimizi yaralayan o soyut şeyi artık konuşabilmemiz gerekiyor, bu konuşmayı yapan kişi ortamızdan kim olursa olsun. Bu bir “Kim haklı?” kavgası değil, fikir yarıştırması değil; hem geçmişteki hem şimdideki mağdur hepimiziz, her birimiziz, o yaralar her gün kanatılmaya devam ediyor. Hasıraltı ettiğimiz sürece de bu türlü devam edecek.
SAYGIYA ASIL GEREKSİNİMİ OLAN KİŞİ, YETİŞKİN DEĞİL ÇOCUK OYSA
– Biliyorum ki emeliniz her vakit sesinizi duyurabilmek. Olumsuz yansılar bir yana toplumsal medyadan size ulaşanlara tüm kalbinizle dayanak olmaya çalışıyorsunuz. Daha yapmak istediğiniz neler var?
Kitaplarımı -herhangi bir kitabımı- okuyan herkese aşinadır sanırım, ulaşabildiğim herkese, elimden geldiğince anlatmayı kaygı edindiğim şeyler var, evet; çok uzun vakittir. Toplumsal medyada -hem güzel hem makus niyetli- binlerce iletisi sakinlikle yanıtladım son bir sene içinde. Şimdilerdeyse o kadar çok bildiri geliyor ki yanıtlayabilmem artık mümkün olmuyor. Bütün Çocuklar İyidir’den sonra, daha küçük yaşta çocuklardan gelen iletilerin sayısı arttı. İstismara uğrayan bir çocuk bana bu durumu yazdığında kayıtsız kalamıyorum ve bu türlü iletiler var mı tasasıyla bildiri kutumu denetim ediyorum; lakin yetişkinlerin soruları bu üzere çocuklardan gelen iletiler yanında geri planda kalıyor natürel. (İstismara uğrayan çocuk numarası yapan yetişkinler de oluyor bazen; bana kızgın oldukları için yapıyorlar bunu sanırım.) Yetişkinlere artık birer birer karşılık yazamadığım için, Instagram’da post yazmaya başladım. Bana en çok sorulan şeylerin yanıtını, elimden geldiğince postlarla özetlemeye çalışıyorum. Postlar, anlatmak istediklerimin çok çok az bir kısmını iletebiliyor maalesef; lakin elimden gelen bu. Kötü halde münzevi yapıda bir insan olduğum için, konuttan çıkmayı her vakit bir fedakarlık addettiğim için, bir yerlere gitmek, söyleşi yapmak da -sosyal medya gibi- hiç bana nazaran değil aslında; lakin çocukluk konusunda çoğunluğun başı o denli karışık ki, yanlışsız bildiğimiz o kadar çok yanlış var ve sözlerim o kadar yanlış anlaşılıyor ki, bunu da yapmaya mecbur hissediyorum kendimi ve hayal ettiğim hayatla hiç uyuşmamasına karşın çok yerde de konuşuyorum bir yandan.
– Ne kadarını gerçekleştirdiğinizi düşünüyorsunuz?
Beni anlayanların daha güzel anlayabilmesi, anlayamayanların da bir nebze olsun manaya ihtimalini uyandırabilmek hedefim. Belki bir kişi bir çocuğa farklı davranır ve o çocuğun hayatı değişir. Bir çocuğun hayatını kurtarmaya, bir kişi kâfi zira. Bunları düşünüyorum. Ama ben her şeyden evvel bir kitap yazarıyım; bu, unutulmamalı. Aslında tek misyonum, her muharrir üzere, kitabımı, kitabımın mümkün en yeterli biçimiyle yazmak. Lakin yazıp bırakmayı şimdilik içim elvermiyor; problemin ehemmiyeti öne geçiyor.
– Kitabı okuyunca şunu merak ediyor insan aslında, çocuğun toplumdaki tarifi nasıl bu noktaya geldi? Neden, sizin de daima dediğiniz üzere, çocuğun aileye itaati hürmet olarak belirlendi?
Tarihte ne kadar geriye gidersek çocuğa muamelenin o kadar fecî olduğunu görüyoruz. Beşere, bireye hürmet da hakikat orantılı olarak azalıyor zira tarihte geriye gitgide. İtaat kültürü, yönetilmesi çok kolay kitleler meydana getiriyor. Bugün de modernize olmuş bir itaat kültürü devam ediyor. İtaate, hürmet ismini vererek şahısları bu hürmet söylemi etrafında korkutmak ve bastırmak, ipleri elinde tutanların işine gelen bir yöntem! Ne kadar özgür olduğumuzu, ne kadar sorgulayabildiğimiz belirliyor.
– Hürmet ve itaat ortasında hem bir uçurum hem de çok ince bir çizgi var. İşin farklı yanı birçoğumuz itaat ettiğimizin farkında bile olmadan hürmet gösterdiğimizi düşünüyoruz. İtaat ve hürmetin sonu neresi?
Karşılıklı olamayan şeye “saygı” ismini veremeyiz. İtaat ise tek taraflı bir şey. “Ben sana öfkelenebilirim, lakin sen bana öfkelenemezsin! Ben seni eleştirebilirim ancak sen beni eleştiremezsin!” denilen, daha doğrusu bize bu türlü hissettirilen bir yerde hürmet yoktur; itaat vardır. Kişinin kendi sonlarını savunması, kimseyi incitmez aslında. Saygı, çocuğu da yetişkini de incitmez. Ama biz her manada zaten daha güçlü olanın korunmasına “saygı” ismini veriyor ve bunu müesseseleştiriyoruz, güçlü olanın gücünü, zorbalığını daha da pekiştiriyoruz. Saygıya asıl muhtaçlığı olan kişi, yetişkin değil çocuk halbuki.
– Bu son cümle o kadar yanlışsız ki, biraz daha açar mısınız?
Çocuğun yetişkine yaptığı “yanlış” yetişkini incitmiyor; lakin yetişkinin çocuğa yanlışı çocuğu ömür uzunluğu sakatlıyor; “saygı” ismi altındaki istismar nedeniyle, bu sakatlama durumunu söz etmemiz de yasaklanıyor. İtaate “saygı” demek ve sonra bunu beklemek, istismardır ve istismarı legal göstermektir. “Saygı” sözcüğü, saygısızlık yapmak ve saygısızlığı yasallaştırmak emeliyle kullanılıyor. Şayet bir prensibimiz olacaksa bu “yetişkine saygı” değil “çocuğa saygı” olmalıydı. Bir şeyin hürmet mı, itaat mi olduğunu anlamak aslında çok kolay; kâfi ki bize öğretilen yanlışların neden yanlış olduğunu görebilelim.
ÇOCUĞUMDAN BİR ŞEY ÖĞRENEMİYORSAM ÇOCUĞUMU TANIYAMAM
– Pusetinde durmak istemeyen Ali ve Şebnem’den bahsediyorsunuz kitapta. Bu çocuklar, pusetlerinde durmazlarsa ebeveynlerine saygısızlık etmiş oluyor; bir yandan da çocuk kendi isteğini gerçekleştirmiş olmasına karşın kendini hatalı hissediyor. Neden?
Çünkü çocuklar, o kurallara karşı çıksalar da, kendilerine dayatılan kuralları içselleştiriyor ve gerçek kabul ediyorlar; içten içe kendilerini hatalı hissediyorlar. Çocukla hiyerarşiye dayalı bir ilgi kurduğumuz sürece kaçınılmaz bu. Çocuklar bizim istediğimiz formlarda durmak zorunda değiller. Artık bunu görmemiz ve kabul etmemiz gerekiyor. Bu, çocuğa saygısızlığa örnek. Cinsel istismardan bahsedince herkes “Ah çok korkunç” diyor; lakin kendisinden o denli istendiği için pusetinde oturmak zorunda olduğunu düşünen çocuğun istismara da boyun eğeceği ve orada da -bu yüzden!- kendisini hatalı hissederek utanacağı gerçeği ortasındaki sıkı bağ es geçiliyor. İlkine berbat deyip ikincisini savunmak, ikiyüzlülük! İstismara uğrayan, bundan utanan, kendisini ne o sırada ne sonrasında savunabilen ve -bizim öğretilerimiz yüzünden- istismardan duygusal olarak derinden yaralanan çocukları biz yaratıyoruz. Lakin hatası istismarcıda bulmak çok kolay; o istismarcı cezalandırılınca sorunun da ortadan kalkacağını düşünüp kendimizi bu kabahatten aklamak işimize geliyor. Ailede istismar edilmeyen çocuk, dışarıda istismara uğramaz. İstismarcıyı cezalandırmaya yönelik telaffuzlar, problemin özünü görebilmemizi engelliyor.
– Kitapta örnek öykülerden Defne’nin bamya yemezken annesinin kabullenişini, nohut yemediğinde göstermeyişi çok enteresandı sahiden. Artık ben kıssayı anlatmayayım; bunun sebebini siz anlatır mısınız bize?
Gerçek bir öyküydü bu da, kitaptaki çok öykü üzere. Anne, kendisi bamyayı sevmediği için Defne’nin bamya sevmeyişine hak verebiliyor ve çocuk bamyayı reddettiğinde ona kızmıyor. Halbuki Defne nohut yemeyi reddettiğinde bunu çok kızılacak bir şey addediyor. Bu, çocuklarımızı kendimizden başka göremememizden kaynaklanmakta. Çocuk, anne-babasından başka bir insan! Onların sevdiklerini sevmek zorunda değil; kendisine ilişkin beğeni ve tercihlerle dünyaya geliyor. Sıkıntıların neredeyse tamamı, bu gerçeği göremememiz yüzünden. Çocuğumun midesi öbür, benimki öteki. Çocuğumun vücudu öbür, benimki öteki. Çocuğumun zihni öteki, benimki diğer. Çocuğumu yıkarken, giydirirken, onunla rastgele bir bakım üzerinden münasebet kurarken onun benden “ayrı” bir varlığı olduğunu göremez, içselleştiremezsem, verdiğim bakım yarardan çok ziyan getirir.
– Defne, sonradan bamyayı severek yiyor. Çocuk olarak özgür alanlarımızı seçeneklerimizi kıymetlendirerek kendimiz mi keşfetmek istiyoruz?
Bamya farklı bir formda pişirildiği için de olabilir. Kıymetli olan sevme ve sevmeme hakkını çocuğa tanımak. Farklı biçimde pişirilmiş bamyayı da sevmeyebilirdi Defne. Lakin karşılıklı keşfetme durumu değerli. Sevdiğini de sevmediğini de. Değerli olan çocuğa ne öğrettiğimiz değil, çocuktan ne öğrendiğimiz. Çocuğumdan bir şey öğrenemiyorsam çocuğumu tanıyamam. Bu durumda çocuğum da kendisini tanıyamaz, buna fırsatı olmaz. Kendimizi tanımadığımız için kendimizi gerçekleştiremedik. Hepimiz, gerçekleştirilmemiş potansiyeller taşıyoruz benliğimizde.
CİNSEL İSTİSMARIN VE HER TÜRLÜ İSTİSMARIN NEDENİ DUYGUSAL İSTİSMARDIR
– Pekala biz üçüncü bir kişi olarak, bir çocuğun ebeveynleri tarafından sizin tarifinizle istismar edilişine şahit oluyorsak nasıl davranmalıyız? Şayet konuşabilecek konumdaysak neler söylemeliyiz? Ya da aslında bu üçüncü kişi siz olduğunuzda, nasıl bir reaksiyon veriyorsunuz?
Olumsuz reaksiyon vermeyi bir türlü beceremediğim için kitap yazıyorum. Maalesef bu çeşit durumlarda çok çaresiz hissediyorum o istismar tablosu karşısında. Elimden gelen, yazmak ve anlatmak. Bunu yapıyorum. Sizin ne yapmanız gerektiğini ise söyleyemem. Bilemem bunu. Karşınızdaki kişinin anlattıklarınızı ne kadar dinler/alır olmasına da bağlı. Siz ne kadar yumuşak olursanız olun savunmaya geçebiliyorlar. Daima şunu söylüyorum: Çocuğun yeterliliği için kurulmuş hiçbir cümle, çocuğun uygunluğunu düşünen birini incitmez. Hani sözlerim karşısında öfkeleniyor, inciniyorlar ya. Onlara şu sözlerle adeta yalvarıyorum: Benim sözlerim karşısında gösterdiğiniz hassasiyeti, kendi çocuğunuz/çocuk için gösterin, öbür hiçbir şey istemiyorum. Sorunun özeti bu aslında. Fakat bu kelamlara karşın o zihin hapishanesinden çıkamayan, sözlerimi kendilerine taarruz üzere algılayanlar çok. Halbuki ben, her birimizin içindeki çocuğun o hapishanede ne kadar acı çektiğini anlatıyorum yalnızca aslında, o çocuğu oradan kurtarmaktan bahsediyorum.
– Kitapta Nihan’ın kıssası de var. İlkokulda muhallebi yanaklı çocuğu rahatsız ettiğinizi ne vakit ve nasıl fark ettiniz?
Çok yeni. Geçen yıl aklıma geldi bu kıssa, eşime anlattım ve çok güldük. İlkokula başladığımda, muhallebi olarak görüyordum hakikaten de bu arkadaşımı. Kaçtığı vakit öfkeleniyordum. Madem muhallebiydi, kaçmaya hakkı yoktu. Hürmet görmediğimiz vakit, istismara istismar diyebilmemiz zorlaşıyor. İstismar kültürü içinde büyüdük, hâlâ istismar kültürü içinde yaşıyoruz ve hepimiz o istismarın bir kesimiyiz. Cinsel istismarcıyı suçlamak kendimizi aklamamızı sağlıyor; lakin sorun o kadar kolay değil. Cinsel istismarın ve her çeşit istismarın nedeni duygusal istismardır. Cinsel istismara uğrayan çocuğun ya da bireyin bu istismardan yaralanmasının nedeni de cinsel istismarın öncesinde yaşadığı duygusal istismardır. “Cinsel istismarı duygusal istismarla nasıl bir tutarsınız!” diyenlerin artık gerçeğe daha yakından bakması gerekiyor.
– Çocukların kendi tercihlerini yaşamaları konusunda bilgilendiriyorsunuz. Pekala ebeveynler, bilhassa hayati mevzular hakkında, örneğin cinsel istismar vs, çocuklarını nasıl bilgilendirmeli ki, çocuğu kendi tercihini en yanlışsız biçimde yapabilsin?
Aslında rastgele bir hususta özel bir bilgilendirmeye hiç gerek yok. Biz çocukta hiyerarşi kurmazsak ve çocuğun doğuştan getirdiği düşünen, sorgulayan zihinsel düzeneğini örselemezsek çocuk istismara istismar ismini verebilir ve kendisini koruyabilir. Az evvel anlattığım üzere, çocuğun rastgele biri tarafından rastgele bir halde istismar edilmesinin nedeni, evvel onu bizim istismar etmemiz. Ailede istismar edilmeyen çocuk, dışarıda da istismara uğramaz, uğrasa bile kendisini koruyabilir, durumu bir diğerine daha kolay anlatabilir.
Cinsel eğitim ya da istismar eğitimi denen şeylere, “eğitim” ismi altında sunulan çabucak hiçbir şeye inanmıyorum, birçoklarının istismar içerdiğini düşünüyorum.
ÇÜNKÜ KENDİ İÇİMİZDEKİ ÇOCUĞA ÖNCELİK İMKÂNI TANIYAMIYORUZ
– Çocuktan nasıl özür dilenir? Ya da özür dilemek tek başına kâfi mi?
Sözcüklerle özür dilemek değil aslında sorun. En âlâ anne-baba bile yanılgı yapar. Fakat “iyi anne-baba”, “Evet, kusur yaptım!” diyebilen, bunu çocuğuna hissettirebilen anne-baba. Hiç kimse bir çocuğun bütün duygusal gereksinimlerine karşılık veremez. “Üzüntünü/hayal kırıklığını/acını anlıyorum” diyebilmek, bunu hissetmek ve hissettirebilmek aslında kıymetli olan. Gerçek özür, bu! “Evet, bu duygusal muhtaçlığına karşılık veremedim; ancak sen, benim yapamadığım veyahut yetersiz kaldığım şeyi sonuna kadar ‘hak ediyorsun’. Sorun sende değil.” bildirisini verebiliyorsa ebeveyn veya bakım veren kişi her kimse, bu, sorunu büyük oranda çözer bence.
– Önceliğin her vakit çocuk olduğunu kabul etmek neden güç?
Çünkü kendi içimizdeki çocuğa öncelik imkanı tanıyamıyoruz.
– Son olarak içimde en çok hissettiğim başlık üzerine konuşmak istiyorum: “Yanlış His Yoktur!” Benim yerime karar veren “Bunda kızacak, korkacak, küsecek vs ne var!” gibi cümlelerin beni neden incittiğini artık daha uygun anlıyorum. Teşekkür ederim. Bu bahis üzerine siz içimizdeki çocuğa neler söylemek istersiniz?
Hepimiz içimizdeki çocuğa şunları hatırlatalım sıklıkla: Nasıl hissediyorsak, realite odur. Hislerimiz bize kendimize dair çok kıymetli bir bilgi verirler; her biri değerlidir. Sorun hiçbir vakit hislerimizde değildir. Hislerimi tanımazsam kendimi tanıyamam. Bir hissin yanlış bir davranışa neden olduğu gerçek değildir. Bir hissi yasaklamak, bir şeyin olmasını önlemez. “Abartıyorsun”, “Bunda bu kadar kırılacak/üzülecek bir şey yok” gibi cümlelerin istismar olduğunu görebilmemiz gerekiyor. Bize yapılan yanlışa yanlış diyebilirsek, artık o yanlışın üzerimizdeki gücünü de ortadan kaldırmış oluruz.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim.
Nihan Kaya: Teşekkür ederim.
Bütün Çocuklar Uygundur
Nihan Kaya
İthaki Yay.
S.: 72
Kitabı satın almak için tıklayınız:
*
Damla Karakuş
Instagram:
