Murat Beyefendi ile Kadıköy BİNA’da buluştuk. Sonra da küçük bir yürüyüşe çıktık. Sevdiğimiz müziklerden, öykülerinden bahsederken fotoğraflar çekildik. Kitap diyorum; lakin aslında Murat Beyefendi, müziklerin yazılma kıssalarını anlatan iki ciltlik bir ansiklopedi paylaşıyor bizimle. Kimler, hangi müzikler yok ki… Sevdiği tüm müzikleri bir ortaya getirmiş, sevmediği tel müzik yok 213 müzik, türkü ortasında. Üstelik vazgeçmeye niyeti de yok. “Bunları yazdım, okura sundum. Onlar bunu çoğaltırken, ben, bilmediğim öykülerin peşine düşeceğim.” diyor.
Kitabın yazım sürecini, 90’lar ruhunu, Rap müziğin günümüzdeki durumunu, her şeyi sordum. İşte o keyifli sohbetten kalanlar…
FAHRİ MÜZİK TARİHÇİSİ TARİFİNE HİÇ İTİRAZ ETMEM
– Hakkınızda bir şey öğrenmek için internet yetiyor artık. Lakin ben bilhassa sizin hislerinizi merak ediyorum. Kendi gözünden Murat Meriç kimdir?
Murat Meriç, meraklı biri. Kedi merakı var. Her şeyi ancak “her” şeyi merak ediyor. Haydi üçüncü tekilden sıyrılayım, kendime döneyim: Bilmediğim şeyleri öğrenmek hoşuma gidiyor ve bunları insanlara anlatmak bana büyük haz veriyor. Başta yakın etrafıma anlatırdım, sonrasında bunu radyo/televizyon programlarıyla, gazete ve mecmua yazılarıyla çoğalttım. En sonunda kitaplarla yazılarımı sabit kıldım. Dinliyorum, dinlediklerim hakkında öğrendiğim yeni şeyleri yazıyorum ve sevdiklerimi çalıyorum. Özeti bu.
– Kelam konusu müzik olduğunda sizin için müzik tarihçisi diyebilir miyiz?
Öyle diyorlar, evet ve ben buna karşı çıkmıyorum. Tarih okumadım; ancak Türkiye’de tanınan müziğin tarihini araştırıyorum, öğrendiklerimi beşerlerle paylaşıyorum ancak bunu sistematik bir formda yaptığım söylenemez. Aslında galiba en doğrusu, fahri tarihçilik: Fahri müzik tarihçisi tarifine hiç itiraz etmem.
ŞARKILARIN YAZILMA KISSALARINI HER VAKİT MERAK ETMİŞİMDİR
– 213 müzik ve türkünün kıssasını bir sohbet ortamında anlatıyorsunuz. Bu kitap nasıl doğdu? Öyküsü nedir?
Kitabı yazmaya başladığımda, muhabbet ortamlarında müziğin nasıl değiştiğini, hangi basamaklardan geçerek bugüne geldiğini, meyhanelerde incesazdan fasıla geçilirken neler yaşandığını anlatmak üzere bir gayem vardı. Araştırdıkça öğrendiğim kimi öyküler bakış açımı değiştirdi ve kitabı kuru bir metinle okura sunmaktansa biraz eğlenceli kılmayı istedim; asıl öyküye küçük kıssalarla ulaşma yolunu tercih ettim. Bu bir tarih kitabı, cümbüş kültürünün nasıl değiştiğini örneklerle anlatıyorum ve bunu yaparken referansların bir kısmını kendi tarihimden alıyorum, şahit olduğum şeyler üzerinden ilerliyorum. Bence ferdî bir ansiklopedi bu: Ziyadesiyle öznel, alabildiğine taraflı.
– Bu kadar kıssayı topluyor muydunuz daima?
Elbette. Bir gün bunları yazacağım diye değil; lakin merak ettiğim için topluyordum. Müziklerin yazılma kıssalarını her vakit merak etmişimdir. Öğrendiklerimi vakit zaman yazılarımda kullandım, radyo programlarımda anlattım ya da müzisyenlerle yaptığım bütün söyleşilerimde onlara kimi müziklerin öykülerini sordum. Elimdeki kıssalar fazlalaşınca artık yazma vaktinin geldiğine hükmettim ve bu kitabı yazmaya koyuldum.
– Kitap, Zeki Müren’e ayrılmış özel kısım ile başlıyor. Türkiye tanınan müzik tarihinin en ehil isimlerinden birisiniz. Zeki Müren’in müziklerinin kıssasını anlatırken neler hissettiniz?
Zeki Müren hakkında bildiklerimiz, onun bize gösterdiği/anlattığı kadar. Yakın etrafı dahil kimse hakkında daha fazla bir şey bilmiyor. Bu yüzden benim için en heyecanlı figürlerden biri. Hakkında çok şey okudum, çok beşerle konuştum ve her duyduğum şey beni Zeki Müren’e biraz daha yaklaştırdı. Her şey bir yana, her tıpta eser vermiş olması onu nezdimde özel kılıyor. “İyi ki tanımışız, güzel ki görmüşüz, düzgün ki tıpkı devirde yaşamışız” dediğim insanlardan.
KİTABIN ÇATISINI BERLİN’DE ÇATTIM, ANKARA’DA KOLAYLADIM, İSTANBUL’DA SON NOKTAYI KOYDUM
– Kıssaları Berlin’den İstanbul’a, Diyarbakır’dan Bodrum’a, Çanakkale’den Ankara’ya uzanan bir coğrafyada kaleme almışsınız. Uzun bir araştırma süreci miydi sizin için?
Çok uzun bir araştırma süreciydi hem de… Saydığım yerler kitabı yazdığım yerler. Araştırma faslı, birinci cümleyi kurmamdan evvelki üç buçuk yıla tekabül ediyor. Yazımı da yaklaşık bir buçuk yıl sürdü. Bavuluma, odaklandığım konuyla alakalı kaynakları doldurup gittim hepsine, kısımları yazdım ve döndüm. Neşet Ertaş kısmı Diyarbakır’da, Müslüm Gürses ve Erkin Koray Bodrum’da yazıldı misal. Kitabın çatısını Berlin’de çattım, Ankara’da kolayladım, İstanbul’da son noktayı koydum.
– Alaturka, pop, arabesk, halk müziği ve rock müzik tiplerinde seçilmiş müziklerin kıssalarını anlatıyorsunuz. Neye nazaran belirlediniz o müzikleri?
Muhabbet ortamlarına uyacak müzikler seçmeye çaba ettim ve onları arka arda geldiklerinde akışı bozmayacak formda sıraladım. Dahası, çilingir sofralarında söylenecek, duyulduğunda muhabbeti çoğaltacak müzikler olmasına itina gösterdim… Elbette seçerken ortak hafızamızda yer etmiş müzikleri ön plana çıkartmayı tercih ettim. Ortada kıyıda köşede kalmış kimi müzikler olabilir, onlar da benim okura tekliflerim olsun.
KİTAPTA SEVMEDİĞİM, BİR BİÇİMDE BANA DEĞMEMİŞ TAK MÜZİK BİLE YOK
– Sizi en çarpan kıssa hangisiydi?
Bu çok güç zira pek çok müzik çok çarpıcı kıssaya sahip. İlla ki birini seçmem gerekiyorsa, “Kimseye Etmem Şikâyet” derim. Altından kestirim edemeyeceğim kadar çarpıcı bir kıssa çıktı. Anlatmayayım, merak eden kitaba baksın.
– Öyküsünü anlattığınız müziklerden en çok hangisi sizin şarkınızdı? Ne hissettiriyor size o müzik?
Sezen Aksu’nun “El Gibi” müziğinin yeri başkadır, kitapta sebebini anlatıyorum. En “benim” dediğim müzik o. Onun dışında Zülfü Livaneli’nin “Gözlerin” isimli müziğinden MFÖ’nün “Yalnızlar Garı”na uzanan çok müzik var. Aslında galiba hepsinin yeri başka. Şöyle söyleyeyim: Kitapta sevmediğim, bir formda bana değmemiş tek müzik bile yok.
– Bir diğer mevzudan da bahsetmek istiyorum. Hazır sizi bulmuşum : ) 90’ların bedelini yitirmeyişini, hatta tahminen daha da çok seviliyor olmasını neye bağlıyorsunuz?
Her on yılda bir, geriye dönüp baktığımızda gördüğümüz vakit aralığı bugüne yaklaşıyor. Geçtiğimiz yıllarda 70’li yılları, 80’li yılları özlemiştik, artık 90’lı yılları özlüyoruz. Bunu, gençler ve orta yaş jenerasyonu belirliyor bence: Öğrencilikten çalışma hayatına geçme basamağında beşerler cümbüş yerlerini doldururken eğlenmek için çocukluklarına denk düşen müzikleri dinlemeyi tercih ediyorlar. Şu orta 90’lı yılları özleyenler, 20-30 yaş civarındaki beşerler zira en temiz oldukları periyotta yaşadıklarını hatırlatan müzikler, onlara ziyadesiyle cazip geliyor. Açıkçası, “değerini yitirmedi” yerine “bu orta bu moda” demeyi tercih ederim. Bu, o devri kıymetsiz kıldığım manasına gelmesin elbette.
RAP HER VARDI, BUNDAN SONRA DA DAİMA OLACAK
– Müzik dönüşüyor mu sizce? Şöyle sorayım, müziğin dinamiğini ne belirliyor?
Tek bir yanıt var: Dinleyici. Ne kadar pompalarsanız pompalayın, bir şarkıyı dinleyici sevmezse o müzik dinlenmez. Elbette bir sürü etken var; fakat iş, dinleyicide düğümleniyor.
– Pekala günümüzde Rap müziğin bu kadar tanınan olması hakkında ne söylersiniz? Artık Rap müzik her kültürün içinde kendine bir yer bulmaya başladı neredeyse…
Rap daima vardı, bundan sonra da daima olacak. Bu kadar gözle görülür oluşu, devirle ilgili. Periyoda dair kelam söyleyenler, itirazlarını müziklerinde lisana getirenler, rap’çiler. Bu yüzden de bugünlerde fazla ortalıktalar. Aslında çok gecikmiş bir patlama bu: Daha evvel yaşanmalıydı…
– Müzikler ve seslendirenleri için illüstrasyonlar da var. Kitabın havasını günümüze taşıyor. Çizim konusuna da en azından fikir olarak dahil oldunuz mu?
Fikirden kasıt çizerleri yönlendirmeyse, hayır. Bu sürece [çizerlerin seçimi dahil] İsimler önüme geldiğinde ortalarında beni çok keyifli edenler vardı: Tanıdığım, heyecanlandığım isimlerdi bunlar. Tanımadıklarımla da bu kitap sayesinde tanıştım. Açık söyleyeyim: “Şu olmasaydı” dediğim tek bir çizim yok. Hepsi birbirinden hoş ve her biri, müziğe, müzikçiye çok yakıştı.
– Bir de QR kod var natürel. Her öykünün girişinde yer alan bu kodlar sayesinde okuduğumuz öykünün müziğini da dinlemeye başlıyoruz. Bunu anlatır mısınız? Bir uygulama gerekiyor, değil mi?
Gerekli değil elbette ancak müziklerden kelam ediyorsanız, onları dinletmeden atılmış her adım eksik kalıyor. Bu yüzden dinletmenin yolunu aradık ve Sony Müzik Türkiye ile birlikte, müzikleri okura ulaştırabilecek kodları ürettik, listeleri hazırladık. Müzikler Spotify üzerinden dinlenebiliyor. Elbette orada olmayanlar da var; lakin çok değil.
ŞARKILARIN KISSALARINI DAİMA MERAK EDECEĞİM VE ÖĞRENDİKLERİM HİÇ BENDE KALMAYACAK
– Her bir hikaye, ismini müziğinden alıyor. Sonra kim yazmış, altında o yazıyor ve onun altında da tırnak içinde birkaç sözlük bir anlatı var. Kıssanın tasviri mi o?
Tasvirden çok, okuru o öyküde nelerin beklediğini gösteren bir anahtar diyelim. Kitabı yayına hazırlayan sevgili Mesut Ergün, bu bahiste anılması gereken isim çünkü tırnak içindeki anlatılar ekseriyetle onun yapıtı. Mükemmeller yarattı. Açık söyleyeyim, ben bu kadar güzel anlatamazdım.
-Bu iki ciltte öyküsünü bildiğiniz bütün müziklere yer verdiniz mi?
Başta öyküsünü bilmediğim müzik çoktu. Bunları, kitabı yazarken öğrendim. Kıssasını bildiğim ya da sonradan öğrendiğim müzik sayısı kitaptakilerden çok. Bir noktada durmak gerekiyordu, durdum. Kim bilir, tahminen ilerleyen aylarda bildiğim öteki öyküleri diğer yollarla su yüzüne çıkartırım. Şunu söyleyeyim: Müziklerin kıssalarını daima merak edeceğim ve öğrendiklerim hiç bende kalmayacak.
– Birinci kitapta Zeki Müren’den diğer Müzeyyen Senar ve Sezen Aksu’ya, ikincide de Müslüm Gürses, Neşet Ertaş ve Erkin Koray’a mercek tutuyorsunuz? Neden bu isimler?
Her cinste bir temsilci belirledim, onlara biraz torpil yaptım. Belirlerken elbette çilingir sofrasıyla, muhabbet ortamlarıyla bağlarını ön planda tuttum. Diğer biri, kıssayı, diğer isimleri merceğe alarak anlatabilir elbette. Bunlar büsbütün ferdî tercihler.
BİLDİKLERİMİ AKTARMAKTAN ÖTE, ONLARI ÇOĞALTMAK İSTİYORUM
– Kitap daha çok yeni; ancak yansılar nasıl? Bu kitapla ulaşmak istediğiniz gaye nedir?
Kitabın çok okunmasını istiyorum, zira içinde çok şey var. Uzun bir çalışmanın eseri. Yazarken ben de çok şey öğrendim, bunları paylaşmak istedim. Birileri okur, öğrenir, diğerlerine anlatırsa, memnun olacağım. Bildiklerimi aktarmaktan öte, onları çoğaltmak istiyorum. Bunları yazdım, okura sundum. Onlar bunu çoğaltırken, ben, bilmediğim öykülerin peşine düşeceğim.
– Devam edecek, öteki müziklerin da kıssalarını paylaşacaksınız o halde…
Bu kitabın devamı olur mu, bilmem; lakin anlatacak çok şey var ve bunları, yaşadığım sürece her vakit her yerde anlatacağım.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim.
Murat Meriç: Teşekkür ederim.
Hayat Dudaklarda Mey
Murat Meriç
Overteam Yay.
Kitabı satın almak için tıklayınız: idefix
*
Damla Karakuş
Instagram:
