İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma kararı, kuvvetli sürecin akabinde, 31 Ocak Cuma günü nihayete erecek.
SÜREÇ NASIL BAŞLADI?
İngiltere’de, AB’nin atası Avrupa Ekonomik Topluluğuna (AET) 1973’te üye olunmasından itibaren, üye ülkelerin siyasi ve ekonomik bütünleşmesi ile gücün, Brüksel’deki bürokraside toplanmasından şikayet eden bir kesim oluştu.
AB’nin Schengen ve ortak para ünitesi üzere temel kurumlarının dışında kalmasına rağmen İngiltere’de “Avrupa şüphecileri” diye isimlendirilen kümenin şikayetleri azalmadı, bilakis arttı.
Özellikle Doğu Bloku ülkelerinin AB’ye üye olmasıyla artan göç ve 2008 ekonomik krizi, bu kanıların ülkede yaygınlaşmasına yol açtı. Çok sağ siyasetçi Nigel Farage’ın liderliğindeki AB aksisi Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisinin (UKIP) 1990’lardaki 100 bin oyluk tabanını 2010’da 920 bine, 2015’te de 3 milyon 890 bine taşımayı başarması da ülkedeki ana akım siyaseti baskı altına aldı.
Parti Avrupa Parlamentosu seçimlerinde kazandığı muvaffakiyetle çok sayıda milletvekili çıkararak, Brexit’i Avrupa gündemine taşıdı. Bu siyasi konjonktürde, niyet kuruluşu British Influence’ın (Britanyanın Nüfuzu) eski Lideri Peter Wilding’in 2012’de yayımladığı makalede kullanmasıyla dolanıma giren “Brexit” sözü, ülkenin önündeki 8 yılına damga vuracak popülerliğe ulaştı.
Wilding, makalesinde, İngiltere’nin AB içinde liderliğe oynaması gerektiğini savunuyor ve bunda başarısız olunması halinde işlerin “Brexit”e hakikat kayacağı ikazında bulunuyordu, o denli de oldu.
İngiltere’nin son 8 yılına damga vuran tartışma, ülkenin AB içinde ve önder rolünde olması gerektiğine inananlar ile AB bürokrasisinin boyunduruğundan kurtulup, “bağımsız” İngiltere’yi “yeniden büyük” yapmayı isteyenler ortasında geçti.
Referandum kelamı Ülkeyi saran Brexitçi atmosfer, 2013 yılında devrin Başbakanı David Cameron’ı AB üyeliğini referanduma götürme kelamı vermeye itti.
Seçmen tabanını UKIP’e kaptırmaktan telaş eden Cameron, bu vaadin de tesiriyle 2015’te yapılan genel seçimde az farkla fakat tek başına iktidar olmayı başardı.
Kendisi AB üyeliğinden yana olan siyasetçi, 2016 yılı başında, AB’nin “siyasi bütünleşme” amacını eleştirerek ve kimi ödünler almak gayesiyle bir dizi diplomatik teşebbüste bulundu.
Cameron, görüşmelerin sonunda AB’den ulusal parlamentonun egemenliği, iktisadın idaresi ve göçün sonlandırılması hususlarında “istediğini kopardığını” ilan etti.
REFERANDUM SÜRECİ
Referandum için 23 Haziran 2016 tarihini belirleyen İngiliz Başbakan, AB’den kopardığı ödünlere nazaran tekrar şekillenecek üyeliğin devamı için kampanyaya başladı. Brexit yanlısı kampanyada ise öne çıkan iki isim Nigel Farage ile Boris Johnson oldu.
Brexit yanlısı kampanya, İngiliz Parlamentosunun Brüksel’deki atanmış bürokratlar karşısında egemenliğini tekrar elde etmesi, ülkenin AB bütçesine yaptığı katkının başta sıhhat sistemi olmak üzere kendi iç sıkıntılarının tahlilinde kullanılması ve göçe karşı “sınırların denetiminin tekrar sağlanması” gerekliliği üzerine kuruldu.
AB üyeliğinden yana olanlar ise Birliğin, İngiltere’nin en büyük ticari ortağı olduğuna işaret ederek, Brexit’in ülke iktisadını küçülteceğini savundu. Son ana kadar başa baş giden referandum yarışından yüzde 48’e karşı yüzde 52 ile Brexit cephesinin galip çıkması üzerine Cameron vazifesinden istifa etti.
THERESA MAY DÖNEMİ
“Brexit Brexittir” sloganıyla misyonuna başlayan May, referandum sonucunu süratle hayata geçirme kelamı verdi. May, 29 Mart 2017’de AB’ye yazdığı mektupla 2 yıl sürmesi öngörülen Brexit müzakerelerini resmen başlattı. İngiliz Başbakan emelini, bu 2 yıl içinde hem ayrılık şartlarını hem de yeni bir özgür ticaret mutabakatını müzakere edip sonuca bağlamak olarak ilan etti.
Ancak tablonun May’in dilediği kadar kolay olmadığı kısa vakitte ortaya çıktı. Brexit aksileri ve yandaşlarının yanı sıra siyaset “katı Brexitçiler” ve “ılımlı Brexitçiler” olarak da bölündü. – Seçim hezimeti kriz getirdi Muhafazakar Parti milletvekilleri içindeki bölünmeler, May’i hem parlamentoda hem müzakere muhatabı AB karşısında zayıf bir pozisyonda bıraktı.
May, bu sorunu, erken genel seçime gidip güçlü bir parlamento çoğunluğuyla tekrar hükümete gelerek çözmeyi denedi. Ancak 8 Haziran 2017’de gidilen erken genel seçimde Muhafazakar Parti tek başına hükümet kuracak sayıda milletvekili çıkaramadı. Kuzey İrlanda’nın çok sağdaki Demokratik Birlik Partisinin (DUP) dayanağıyla lakin bir azınlık hükümeti kurulabildi.
Bu, Brexit kamplaşması içinde onlarca bakanın istifasına ve May’in 24 Temmuz 2019’daki istifasına giden sürecin de başlangıcı oldu. May, belirlenen mühlet içinde AB ile bir Brexit mutabakatına varmayı başardıysa da muahedeyi parlamentodan geçirmeyi başaramadı. Bunda, Avrupa Adalet Divanının İngiltere’nin Brexit’i tek taraflı iptal edebileceğine hükmetmesiyle, AB yanlısı kısımların süreci durdurmak için ümidinin artması da rol oynadı
MAY BAŞARAMADI
Brexit parlamentoya takıldı May’in Brexit mutabakatı milletvekilleri tarafından büyük farklarla 3 kere reddedildi. Brexit 29 Mart 2019’dan evvel 12 Nisan’a, sonra da 31 Ekim’e ertelenmek zorunda kaldı. Ülkede 22 Mayıs’ta yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Muhafazakar Partinin 5. sıraya gerileyerek tarihinin en büyük seçim mağlubiyetini almasının akabinde Theresa May üzerindeki istifa baskısı arttı.
BORİS JOHNSON DÖNEMİ
May’in istifasını ilan etmesinin akabinde başlayan liderlik yarışını, kabinedeki dışişleri bakanlığı vazifesinde evvelki yıl Brexit siyasetini gereğince katı bulmayarak istifa eden Boris Johnson kazandı.
Johnson bölümü Başbakanlık vazifesini 24 Temmuz’da devralan Johnson, parlamento istikrarlarının Brexit sürecini dilediği üzere yönetmesine müsaade vermeyeceğini görerek, parlamentoyu 5 hafta tatil kararı aldı lakin bu karar, Anayasa Mahkemesinden geri döndü.
Johnson, bunun üzerine AB ile tekrar müzakereye başlayarak Brexit muahedesinde daha evvel itirazlara yol açan kimi hususları değiştirmeyi başardıysa da parlamento çıkardığı yasa ile katı Brexitçi siyasetçiyi AB’den yeni bir erteleme istemeye mecbur bıraktı. AB’ye 28 Ekim’de imzasız bir mektupla erteleme talebini ileten Johnson, 29 Ekim’de muhalefet partilerini erken genel seçime ikna etmeyi başardı.
BORİS JOHNSON’UN SEÇİM ZAFERİ
Seçim galibiyeti Brexit’in önünü açtı Seçim kampanyasını “Brexit’i ne kıymetine olursa olsun gerçekleştirme” vaadi üzerine kuran Johnson, 12 Aralık’ta sandıktan 365 milletvekili çıkarmayı başardı.
Böylece Johnson’ın önünde 650 sandalyeli Avam Kamarasında dilediği düzenlemeyi geçirmesi için mani kalmadı. Brexit mutabakatına ait tasarı, ocak ayı içinde parlamentonun her iki kanadından süratle geçti ve 23 Ocak’ta Kraliçe’nin onayıyla maddeleşti.
31 OCAK SON GÜN
İngiltere, 31 Ocak Cuma günü AB’den resmen ayrılacak. Bunu, ülkenin fiilen AB üyesi kalacağı lakin Birliğin karar süreçlerinde yer almayacağı bir geçiş devri izleyecek. 11 ay olarak öngörülen geçiş periyodunda taraflar, başta kapsamlı bir özgür ticaret muahedesi olmak üzere gelecekteki münasebetlerinin alacağı formu müzakere edecek.
