Halid Ziya Uşaklıgil, Fransızca ve İngilizceden küçük öyküler çevirerek başladığı 60 yıllık edebiyat ömrüne pek çok eser sığdırdı. Çağdaş Türk Edebiyatı onun romanları ve öykülerini de kazandı. Uşaklıgil, 1886-1908 yılları ortasında 8 roman yazdı. Birinci vakitler Fransız realistleri ve natüralistleri etkisindeydi. Lakin acemiliğini attığında Ferdi ve Şürekası romanı ile olgunlaşmıştı. Akabinde da Serbet-i Fünun Edebi Beyannamesi olan Mai ve Siyah geldi. Romanlarında olaylarından çok kahramanlarının iç dünyası ile ilgileniyordu. Toplumsal bildiri verme korkusu gütmektense, romanın insanın iç dünyasına ilişkin bir cins olarak değerlendiriyordu. Nihayetinde Türk romanının büyük ustası olarak kabul görmüştü.
Bunun yanında öykü tipinde de Türk Edebiyatı’nın birinci gerçek temsilcisi kabul edildi. Bu iki çeşit dışında da en kıymetli yapıtları anılarıydı. Anı çeşidinde en çok eser veren müelliflerden biriydi.
Böylesine parlak bir geçmişi olan Uşaklıgil günümüzde de epey tanınan. Aşk-ı Memnu, efsaneleşmiş diziler ortasında biliyorsunuz ve haliyle bu popülerlik kitaplara da yansıdı. Türk Edebiyatı’na ölümsüz eserler kazandıran Halid Ziya Uşaklıgil, 75 yıl evvel bugün ayrıldı ortamızdan. Onu ölümsüz yapıtlarından alıntılarla anıyoruz.
Siz onun en çok hangi kitabını seviyorsunuz?
– Beşerler tuhaftır. Berbat bir șey yapmakta olduklarını sezinleyecek olurlarsa muhakkak birinci evvel vicdanlarını susturacak bir sebep bulurlar.
(Mai ve Siyah)
*
– İnsan, hüzünlü ve sevinçli vakitlerinde, kalbinin dayanamayacağından fazlasını hassas bir kalple bölüşmek ister.
(Mai ve Siyah)
*
– Sevgilim, insan daima uzak kaldığı şeyleri berbat görüyor.
(Bir Meyyitin Defteri)
*
– Ah! Bu anlaşılamamak, beğenilmemek kaygısı olmasa…
(Mai ve Siyah)
– İşte sen bu türlü gülüyorsun. Bu tebessüm yok mu? Biz şairler, buna “acı tebessüm “ deriz; insanın bu tebessümle gülmek için şurasında -kalbini gösteriyordun- büyük bir ıstırabı olmalı…
(Bir Meyyitin Defteri)
*
– Şiirsiz fikir, renksiz çiçeğe benzeri.
(Bir Meyyitin Defteri)
*
– Şiir bir nevi sihir olduğu için değil midir ki kalp üzerinde bu kadar tesire sahiptir.
(Bir Meyyitin Defteri)
*
– Lakin asıl şiir bayanlardır, bu çiçeklerden yapılarak odanızın yaldızlı hücrelerinde narin çiçekliklerde ıtırlı anılarıyla size gülümseyen demetlerdir. Bence işte aşkın ideolojisi bundan ibarettir.
(Aşk-ı Memnu)
– Erkekler bir bayanı sevebilmek için ona hürmet edebilmelidirler.
(Aşk-ı Memnu)
*
– Ne yanılmış idi! Ona sevmek, sevmek lazımdı; sevemeyecek olursa ölecekti. Lakin nasıl sevecek? Sevmek, bu artık kendisi için yasak olanaksız bir şey değil miydi?
(Aşk-ı Memnu)
*
– Aman Yarabbi! Sevmek bu muydu? İnsanı güya bir mengene içinde sıkıp da birisinin ayakları altına ezik, bitik, can çekişerek atmak isteyene bu öldürücü şey, sevmek bu muydu?
(Mai ve Siyah)
*
– Ölmek! Kim bilir bu ne hoş bir şeydi! Ama ne dehşetli bir şey… Asıl korkunçluğunda bir hoşluk bulunuyordu.
(Aşk-ı Memnu)
*
– Artık istiyorum ki sabahtan akşama kadar odamızda okuyalım, okuyalım. Okumak hiç bitmesin.
(Aşk-ı Memnu)
– İnsan kalbini dinlemek istemediği vakitler tabiatı dinler.
(Bir Meyyitin Defteri)
*
– Söylenmemiş kelam ağırlaşır.
(Aşk-ı Memnu)
*
– Herkes konuşuyor, hiç kimse dinlemiyordu.
(Mai ve Siyah)
*
– Sen Bihter Ziyagil’sin, aptallık etme.
(Aşk-ı Memnu)
*
Damla Karakuş
Instagram:
