Ankara’da doğuştan görme engelli olarak dünyaya gelen 41 yaşındaki Engin Yılmaz, eğitimin önünde hiçbir mahzurun olmadığını göstermek için akademi yolunda ilerlemeye karar verdi.
Boğaziçi Üniversitesinde Psikoloji ve Rehberlik Ruhsal Danışmanlık kısımlarında çift ana kol yapan Yılmaz, 2005’te Bilişsel Psikoloji alanında yüksek lisansını, 2016’da Yetişkin Eğitimi alanında doktorasını tamamlayarak akademisyenliğe adım attı.
Engin Yılmaz, Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesinde “Engellilikle Yaşamak”, MEF Üniversitesinde “Özel Eğitim”, Marmara Üniversitesi Mühendislik Fakültesinde ise “Erişilebilirlik ve Destekleyici Teknolojiler” dersleri veriyor.
GÖRME ENGELLİLERİ SESLİ KİTAPLARLA BULUŞTURUYOR
Yarı vakitli akademisyenliğin yanı sıra görme engellilerin kitaba erişimini sağlamak için çalışan Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Merkezinin (GETEM) yöneticiliğini de yapan Yılmaz, “Sesli Kitap” projesi kapsamında engellilerin edebiyatla buluşmasına aracılık ediyor.
Gönüllü okuyucuların konutlarında okuduğu sesli kitapların denetimini yaparak görme engellilere ulaştırmak üzere GETEM’in sitesine yükleyen Yılmaz, ofisteki seslendirme kabinlerinde kitap okumak isteyen gönüllülere de yardımcı oluyor.
“KİTAP, HERKESLE BİREBİR ANDA ERİŞMEMİZ GEREKEN BİR İHTİYAÇ”
Yılmaz, 2006’da Boğaziçi Üniversitesine bağlı kurulan “internet kütüphanesi” diye tanımlanan GETEM’in en temel fonksiyonunun görme engellilerin kitaplara erişimini sağlamak olduğunu anlattı.
Görme engelliler için mürekkep baskılı yapıtlara erişimin ve okumanın büyük bir sorun olduğuna dikkati çeken Yılmaz, bu sorunu ortadan kaldırmak maksadıyla kurulan GETEM’in, 7 bin üye, 2 bin 500 istekli okuyucuya ve 40 binin üzerinde yapıta ulaştığını kaydetti. Yılmaz, GETEM’in tıpkı vakitte üniversitenin engelliler ünitesi olarak, görme engelli öğrencilerin her türlü akademik, toplumsal ve dersleriyle ilgili erişilebilirlik gereksinimlerini gidermekten sorumlu olduğunu belirtti.
GETEM’in farkındalık oluşturmaya çalıştığını vurgulayan Yılmaz, “Kitap, herkesle birebir anda erişmemiz gereken bir gereksinim. Temel beklentimiz, yayın meskenlerinin kitaplar çıktığı anda bunu görme engelliler için de erişilebilir olarak sunması lakin bunu sağlayamıyorlar.” diyerek yayın konutlarına bu hususta uğraş göstermeleri için davette bulundu.
SES KAYDIYLA YOKLAMA
Üniversitede verdiği dersler ve öğrencileriyle bağlantısı hakkında konuşan Yılmaz, işini kolaylaştırmak için derste birtakım yollara başvurduğunu lisana getirerek, şunları anlattı:
“Normalde öğrencileri tanımak için kayıt sayfasında her öğrencinin bir resmi vardır ama benim bunu bilme talihim yok. Bu yüzden öğrencilere yoklamayı ses kaydıyla yapmak istediğimi söylüyorum. Telefonumu çıkarıyorum, sesli notlar programını açarak öğrencilere veriyorum ve kendilerini tanıtmalarını istiyorum. Böylelikle bütün öğrencilerin farklı başka ses kayıtları oluyor. Sonra bunları isimlendirip kendime oluşturduğum o derse ilişkin klasöre koyuyorum. O sesi duyup hatırlıyorum.”
“ENGELLİLER İÇİN GEREÇ ERİŞİMİ ÇOK ÖNEMLİ”
Engellilerin akademik hayatta daha fazla yer alması için gereç erişilebilirliğinin kıymetine dikkati çeken Yılmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Sosyal bilimlerde okuduğum için şanslıyım lakin sayısal gereçlerin matematik, fen, fizik, kimya üzere kitapların erişilebilirliğinde önemli sorunlar yaşanıyor. Sayısal yapıtları elektronik ortamlara kolay aktaramıyoruz. Yüksek lisanstaki birinci sorun bu. İkincisi, ön yargılar. Zira engelliler hala ‘Sen engellisin.’ diye kısımlara kabul edilmek istenmiyor. ‘Engelli şu işi yapabilir, bu işi yapamaz.’ denilen bir ortamda engelli arkadaşlarımın yüksek lisansa girmesi daha da zorlaşıyor. Üçüncüsü, bilhassa yüksek lisansta yapacakları ödevler ve projelerde kaynak gösterme, bunların alıntılanması mevzularında daha fazla rehberliğe ve takviyeye muhtaçlık var. Birçok derste çok fazla figür ve tablolarla çalışılıyor. Bunların betimlenmesi için asistan dayanağının artması gerekiyor.”
Bir engellinin yeti farkından ötürü yüksek lisans yapamamasının asla kelam konusu olmadığını ancak her yeti kümesinin erişilebilirliği için farklı düzenlemelere muhtaçlık duyulduğunu belirten Yılmaz “En azından YÖK şunu garanti etmeli; üniversite ortamında okutulan her yapıtın kesinlikle erişilebilir ve elektronik bir hali olmalı.” dedi.
“ELEKTRONİK ESERLER OLMASA, DOKTORA YAPAMAZDIM”
Doktora ve yüksek lisans öncesinde ÖSYM’nin yaptığı birtakım imtihanlara girilmesi gerektiğini anımsatan Yılmaz, şunları kaydetti:
“Bir görme engelli için yabancı lisan imtihanlarındaki en büyük sorun okuyucuların imtihan sorularını gerçek aktaramaması. Bu bahiste ÖSYM hoş bir adım attı. YDS artık Ankara’da bilgisayar ortamında düzenlenebiliyor. Bu kıymetli bir gelişme lakin yalnızca Ankara’da uygulanıyor. Umarım öteki vilayetlere de yayılır. ALES, benim vaktimde LES’ti. Bu tıp imtihanlarda da bence bir an evvel okuyucu sisteminden kurtulunmalı. Bireylerin tek başına imtihan alabilecekleri düzenlemelerin ivedilikle yapılması gerekiyor.”
“SORULARIN DEĞİŞTİRİLMESİ VE MUAFİYET TALEBİMİZ YOK”
Dünyada da ALES ve YDS gibisi GRI, TOEFL, GMAT üzere milletlerarası imtihanların yapıldığını aktaran Yılmaz, görme engelliler için bu imtihanlarda 2 kat mühlet, okuyucu ve yazıcı takviyesi ile birtakım imtihanların bilgisayar ortamında alınması üzere çeşitli uyarlamaların yapıldığını anlattı.
Türkiye’de bu husustaki en büyük sorunun, okuyucu sisteminin yetersizliği olduğunu vurgulayan Yılmaz, şöyle devam etti:
“Soru muafiyetleri yapılıyor lakin ‘Hangi sorudan muafız, hangi sorudan değiliz?’ konusu çok muallak. ‘Bana başka bir imtihan yapılsın, büsbütün sorular değiştirilsin ya da bu imtihanlardan muaf olayım.’ üzere bir talebimiz asla yok, olmamalı da. Yalnızca muhakkak uyarlamalara muhtaçlık var. Bunlardan da en kıymetlisi mühlet, imtihanlarda mühletin biraz daha uzatılması gerekiyor. Zira okuyucuya bağlısınız. Bence en temel tahlil elektronik imtihan. YDS’de ÖSYM’nin uyguladığı yapının bütün imtihanlarda uygulanması gerekiyor.”
Yılmaz, bu imtihanların kişisel farklılıklar göz önünde bulundurulup, kişinin talebine nazaran yapılması gerektiğini belirterek, “Kimi bir okuyucu yardımıyla kimi Braille alfabesiyle kimi de bilgisayar ortamında imtihan olmak ister. Az gören arkadaşlarımın çok önemli sıkıntıları var, büyük puntolu istiyorlar. Büyük punto verince okuyucu vermiyor, ‘Sen okuyorsun.’ diyor. Çok yanlış, ikisini bir ortada kullanması gerekiyor. Burada değerli olan imtihanın bize yanlışsız formda yansıyabilmesi. Benim herkesle eşit koşulda o imtihanı alabiliyor olmam lazım.” dedi.
Engin Yılmaz, akademide yer alan engellilerin sayısının son 5-10 yılda biraz daha artmaya başladığını lakin tekrar de yetersiz olduğunu belirterek, engellilere, “Akademide daha fazla yer almalıyız. Buraya gelmekten korkmamalıyız. Kesinlikle yüksek lisans ve doktora yapın, daha çok çabalayın. Burada da ön yargılar var fakat istihdamdan daha fazla değil.” diye seslendi.
