Kemal Tahir, II. Abdülhamit’in yaverlerinden Yüzbaşı Tahir Beyefendi ve Abdülhamit’in kızı Naile Sultan’ın hizmetinde misyonlu Nuriye Hanım’ın birinci çocuklarıydı. Babasından mütevellit eğitimine imparatorluğun değişik yerlerinde başladı. 1923’te İstanbul’a yerleşmelerinin akabinde da hayatı buraya taşınmış oldu. 3 yıl sonra annesini veremden kaybettiğinde ise, hayatı değişik bir noktaya taşınacaktı…
Kemal Tahir, 110 yıl evvel bugün dünyaya gelmişti. Onu, romancılık anlayışı hakkında değindiğimiz bilgiler ve Devlet Ana romanından alıntılarla anıyoruz…
GERÇEKLİĞE IŞIK KURGU ROMANLAR
Önce okulu bırakıp öbür kentler de dahil olmak üzere, çeşitli memuriyetlerde çalışmaya başladı. 1932’de İstanbul’a tekrar döndüğünde yeni işi ise, röportaj müellifliği ve çevirmenlikti. Yolu edebiyat ile kesişmiş, ruhuna sinen sözlerle kendine yeni bir yol çizmişti. Nazım Hikmet ile kurduğu dostlukla da sosyalist aydınlarla ve bu yeni fikirlerle tanıştı…
Tahir, Türk Edebiyatı’nda kurgu romanları ile kendine özel bir yer edindi. Lakin bunun yanında tüm gerçekliği ile de okurunun karşısındaydı. Zati bundan sebep, kendisini gerçekçi romancı olarak tanımlayacaktı. O, her romanını yeni bir dünya tadında vurguluyor, gerçeğin ta kendisine ışık oluyordu…
(Nazım Hikmet ile)
İLK YAPITI BİR KİTAPÇIK OLDU
Tahir’in birinci yapıtı bir kitapçıktı. 1936’da yayımladığı bu kitapçığa “Namık Kemal için diyorlar ki” adını vermişti. Namık Kemal için hazırlamış olduğu 7 soruluk anketi içeriyordu ve Falih Rıfkı Atay, Suat Derviş, Nazım Hikmet, Hüseyin Avni Şanda, Peyami Safa, Vala Nureddin, Hüseyin Cahit Yalçın, Ercüment Ekrem Talu, Dr. Fuad Sabit, Sadettin Nüzhet Ergun, Kerim Sadi Cerrahoğlu’nun cevaplarını… Ayrıyeten Kemal Tahir de bu karşılıklar hakkındaki müşahedelerini paylaşıyordu. Bu kitapçık, edebiyat dünyasında gerçek bir ses getirmişti…
ROMANLARININ OLUŞUMU
Tahir, başarılı başlangıcının akabinde 1937’de, ikinci kitabı ve birinci romanı “Bir Çalgıcının Seyahati” ismini verdiği romanını yayımladı…
Baktığı yerde gerçekliği görüyordu. 1955’te “Göl İnsanları” ile birebir anda bir köy romanı olan “Sağırdere” de yayımlandı. 1957’de de devamı niteliğinde “Körduman” geldi. Yola Çankırı’nın Yamören köylüsü Mustafa’nın hayatından çıkmış, köylünün problemlerini tarihten kopmadan anlatmıştı. Tahir, Çankırı Cezaevi’ne, İstanbul’da iki yıl kaldıktan sonra nakledilmiş ve tanışmıştı burayla. 1938’de, “Bahriye Davası” ismiyle bilinen “Donanmayı ayaklanmaya kışkırtmak” davasında, yayıncılık yoluyla komünizm propagandası yapmaktan 15 sene 4 ay cezaya çarptırıldı. Edebiyat ve niyet dünyası burada esaslı değişikliklere uğramıştı ve bunu okuru da görmeliydi. Tahir, Anadolu beşerinin şahsî ve toplumsal dramını yerinde ve yaşayarak gözlemliyordu.
Çankırı’dan sonra 1941’de, Malatya Hapishanesi’ne nakledildi. Buradaki arkadaşlarını da yakından gözlemliyordu. Bir kabahatten buraya gelmiş bu insanların nasıl hayatlar yaşadıklarını, ne düşündüklerini merak ediyordu. Romanlarının kurguları da bu türlü böyle oluşmaya başladı işte. Onları dinliyor, not alıyordu. Cemil Meriç, Tahir’in bu durumu için şöyle bir yorumda bulunacaktı: “Hapishaneyi bir laboratuvar üzere kullanır”.
KONULARINA NAZARAN ROMANLARI
Hapishane yılları, ona fevkalade bir birikim sağlamıştı. 1956’da “Esir Kentin İnsanları” ismini verdiği romanı Mütareke Periyodunun İstanbul’unu anlatıyordu. Çabucak akabinde Körduman’ı, sonra da 1957’de, “Rahmet Yolları Kesti” ismini verdiği, eşkıyalık olgusuna değindiği romanını yayımladı.
Ardından bir roman üçlemesi geldi. Çorum bölgesi insanlarını mevzu edindiği bu üçlemenin birincisini 1958’de yayımladı ve ona, “Yediçınar Yaylası” ismini verdi. İkincisi 1959’daki “Köyün Kamburu”ydu ve üçüncüsü ise, ortaya öbür romanlar girdikten sonra, 1970’te yayımladığı “Büyük Mal”dı.
OSMANLI TARİHİ İLE İLGİLENDİ
Köylülerin sıkıntıları elbette çok dikkatini çekmişti; fakat Osmanlı tarihi de bir o kadar gözlemindeydi. Çorum yıllarında Osmanlı Tarihi’ne ilgisi artmıştı. Osmanlı’nın toplumsal ve kültürel yaşantısını anlamak için daima araştırdı. Şimdiki romanlarının konusu bu olmalıydı. Araştırmaları sonucunda Tahir, Osmanlı’nın kültürel ve siyasi mirasını sahiplenen bir romancıya dönüştü…
1965’te, bu araştırma birinci meyvesini verdi. Osmanlı Devleti, Cumhuriyet ve Batılılaşmanın sonucu olarak yazdığı romanına “Yorgun Savaşçı” ismini vermişti. 1968’de “Yunus Nadi Ödülü”ne layık görüldü. Ancak bu roman, bir yandan da resmi tarih telaffuzlarına karşıt görüşler içeriyordu ve tarihi çarpıttığı konusunda çokça eleştirildi. 1980’de roman tekrar gündeme geldi. TRT tarafından sinemaya uyarlanmıştı. 1983’te devrin başbakanı Bülent Ulusu’nun buyruğu ile yakıldı.
DEVLET ANA
1967’de, vakitle ismiyle birlikte anılacak en ünlü romanını yayımladı: Devlet Ana. Bu romanda konusu tekrar Osmanlı’ydı. Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlatıyordu. Batılılaşmayı eleştiriyordu. “Kerim Devlet” kavramını ortaya atmıştı. Yerli bir sosyalizm oluşturmaya çalışıyordu ve bu algı Marksistlerin yansısını çekti. Bu roman, “Türk Lisanı Kurumu Roman Ödülü”nü aldı.
*
– Dünyayı tamamıyla boşlayıp ahrete yönelmedikleri üzere, kendilerini toptan dünyaya verip cennetten de vazgeçmiyorlardı.
*
– Toprakla boğuşmak yumuşatır adamı…
*
– Yüreğine dehşet düştüyse, çabalama boşuna. Bırak kartal kuşları, kel akbabalar gelip yüreğini gagalasın, gözlerini oysun!
*
– Kitap olmayınca aktan kara, eğriden gerçek ayrılmaz.
*
– Her şeyin vakti ve gök altında olan her işin vakti vardır. Doğmanın vakti, ölmenin vakti, aramanın, bulmanın, yitirmenin vakti vardır. Allah yükleyecek, biz taşıyacağız!
*
– Mevtten beri her bir kaygının bu dünyada, kesin dermanı vardır ve de ağlayıp dövünmenin hiç bir çıkarı yoktur.
Devlet Ana
Kemal Tahir
İthaki Yay.
S.: 651
Kitabı satın almak için tıklayınız: D&R
*
Damla Karakuş
Instagram:
